Bu soru, emeklilik koşullarını yerine getirmiş olan sigortalılar tarafından her yıl Kasım-Aralık aylarında sosyal güvenlik uzmanlarına sorulmaya başlanır ve bu soruya en azından son 11 aylık enflasyon belli olduktan sonra uzmanlarca sağlıklı cevaplar verilmeye çalışılır idi. Ancak, bu yıl bu sorunun cevabını yılın ortasında vermek mümkün oldu. Çünkü 2024 yılında gerçekleşmesi beklenen enflasyon oranının iktidar tarafından yürütülen ekonomik program nedeniyle üç aşağı beş yukarı planlandığı gibi açıklanması bekleniyor.
Yine aynı şekilde, asgari ücretin yılın ikinci yarısı için yeniden belirlenmesi veya 10.000 TL olarak uygulanan en düşük emekli aylığının yükseltilmesi yönünde maalesef iktidar kanadından olumlu bir sinyal verilmiyor. Emekliler “Emekli Yılı” olarak belirlenen 2024 yılında yüksek enflasyona, açlığa ve büyük geçim sıkıntısına mahkum edilmeye devam ediyor.
Gelelim sorumuzun cevabına!
Emekli aylıklarının hesaplanmasında kullanılan ve her yılın Aralık ayına göre Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan en son temel yıllı tüketici fiyatları genel indeksindeki değişim oranı (TÜFE), 2024 yılının ilk 5 aylık (Ocak- 6,70, Şubat-4,53, Mart 3,16, Nisan 3,18 ve Mayıs 3,37) döneminde kümülatif olarak yüzde 22,72 oranında gerçekleşti. Ülkemizin 2024-2026 dönemine ilişkin temel makro ekonomik hedeflerinin yer aldığı Orta Vadeli Programda (OVP), 2024 yılı için TÜFE’nin yüzde 33, yine aynı yıl için Gelişme Hızı (GH)’nın yüzde 4 olacağı tahmin edildi.
Ancak, OVP’da 2024 yılı için yüzde 33 olarak tahmin edilen TÜFE oranı, T.C. Merkez Bankası tarafından yüzde 38’e yükseltildi. Merkez Bankasının tahmin aralıklarının alt ve üst noktaları da 2024 yılı için yüzde 34 ve 42 oldu.
Emekli aylıklarının hesaplanmasında kullanılan GH, ilgili yılı takip eden 1 Nisan’da yine TÜİK tarafından açıklanıyor. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) her yıl 1 Ocak ila 31 Mart arasında bağladığı emekli aylıklarını, 1 Nisan’da bir önceki yıla ilişkin GH’nın açıklanmasıyla birlikte yeniden hesaplıyor ve fark aylıklarını gönderiyor.
Yıllık enflasyon oranları; SSK ve Bağ-Kur”lular ile ilk defa 2008/Ekim sonrası devlet memuru olanların emekli aylıklarının hesaplanmasında dikkate alındığı gibi, emekli aylıklarının artırılmasında da kullanıldığı için önemli. 2000 yılında 4447, 2008/Ekim ayında 5510 sayılı kanunlarla getirilen aylık hesaplama sistemlerinde; her yıla ait TÜFE ve GH’ler kullanılmak suretiyle, hem prime esas kazançlar hem de kısmi aylıklar güncelleniyor. Güncelleme işlemlerinde, 4447 sayılı Kanunla getirilen sistemde TÜFE ve GH’nin yüzde 100’ü, 5510 sayılı Kanunla gelen sistemde ise TÜFE’nün yüzde 100’ü, GH’nin yüzde 30’u dikkate alınıyor.
Diğer taraftan, kamu ve özel sektörde çalışanlar için “takvim yılı” kavramı farklı süreleri kapsıyor. Takvim yılı; özel sektör için 1 Ocak ila 31 Aralık, kamu sektörü için 15 Ocak ila 14 Ocak tarihlerini ifade ediyor. Örneğin;
2024 yılı;
-Özel sektör için 1/1/2024-31/12/2024,
-Kamu sektörü için 15/1/2024-14/1/2025 süresini,
2025 yılı ise;
-Özel sektör için 1/1/2025-31/12/2025,
-Kamu sektörü için 15/1/2025-14/1/2026 sürelerini kapsıyor.
2024 yılında emekli olmak isteyenlerden; özel sektörde çalışanların en geç 31/12/2024, kamu sektöründe çalışanların ise en geç 14/1/2025 tarihinde,
2025 yılında emekli olmak isteyenlerden; özel sektörde çalışanlar 1/1/2025, kamu sektöründe çalışanların ise 15/1/2025 tarihinden sonra,
aylık talebinde bulunmaları gerekiyor.
- 2024 yılında (Özel sektörde çalışırken en geç 31/12/2024, kamu sektöründe çalışırken en geç 14/1/2025 tarihine kadar) aylık talebinde bulunanların emekli aylıklarının hesaplanmasında en son 2023 yılına ait yıllık TÜFE (yüzde 64,77) ve GH (yüzde 4,5) oranları dikkate alınarak hesaplanan yüzde 66,12 güncelleme katsayısı ile 2008/Ekim sonrası prime esas kazanç tutarları ile karma sisteme göre hesaplanan emekli maaşlarındaki kısmi aylıklar, talep yılı olan 2024 yılı Ocak ayına güncelleniyor. Talep yılı 2024 olduğu için bu yılın Ocak ayı itibariyle hesaplanan aylıklar, 2024/Ocak ayında yüzde 49,25 ve 2024/Temmuz ödeme döneminde (tahmini) yüzde 27 oranında artırılarak aylık hesaplanıyor ve bağlanan aylıklara 2025/Ocak ayında belirlenen aylık artışı da uygulanıyor.
-2025 yılında (Özel sektörde çalışırken 1/1/2025, kamu sektöründe çalışırken 15/1/2025 tarihinden sonra) emekli aylığı talebinde bulunanlar için en son 2024 yılına ait TÜFE ve GH oranları dolayısıyla bu oranlara göre hesaplanan güncelleme katsayısına ihtiyaç var.
2024 yılı Mayıs ayına ilişkin TÜFE oranın 3,37 açıklanmasıyla birlikte ilk 5 aylık dönemde TÜFE oranı yüzde 22,72 olarak gerçekleşti. Merkez Bankası ile Orta Vadeli Programda açıklanan 2024 yılı tahmini yıllık TÜFE yüzde 38 ve GH yüzde 4 olarak dikkate alındığında, emekli aylıklarının yüksek bağlanması için sigortalıların 2024 mü yoksa 2025 yılında mı talepte bulunmasının daha avantajlı olabileceği hususunda bir sonuca varmak için farklı aylık hesapları yapılmıştır.
Örnek 1: Özel sektörde 10.972 gün çalışan sigortalının 31/12/2024 (2024 yılı) tarihi ile 1/1/2025 (2025 yılı) tarihlerinde aylık talebinde bulunması ve prime esas kazançlarının asgari, ortalama ve azami kazanç üzerinden bildirilmiş olması halinde, alacağı aylık tutarları ve aylıklar arasındaki oransal farklar gösterilmiştir.
Örnek 2: Kamu sektöründe, 10.530 gün ortalama prime esas kazanç tutarları üzerinden prim ödeyen sigortalının 14/1/2025 veya 15/1/2025 tarihinde aylık talebinde bulunması halinde tarafına bağlanacak aylık tutarı ve aylıklar arasındaki oransal fark gösterilmiştir.
Örnek aylık miktarlarında da görüleceği üzere, sigortalıların 2025 yerine 2024 yılında aylık talebinde bulunmaları, bağlanan emekli aylıklarında yüzde 40’a yakın avantaj sağlayacaktır. Diğer bir ifadeyle, 2024 yılında aylık talebinde bulunmak daha avantajlı olacaktır.
