Erkek berberi camına yapıştırmış elek-trik faturasını. Geçen ay 2.760 TL idi bu ay 6.400 TL diye koca harflerle yazılı.. Kadıköy’ün dar bir sokağında bir esnaf. Kaç kişi gelecek de hem elektrik faturasını ödeyecek hem kirayı hem de eline üç beş kuruş kalacak. Ülkenin her yanı böyle. Esnafından, sanayicisinden konutlara kadar. Tamam, küresel bir enerji krizi yaşanıyor. Ama bunu doğru yöneten ülkeler de var. Bu noktaya getirmeden enerji portföyünü çeşitlendirenler, yenilenebilir enerji stoklarını artıranlar, güneş ve rüzgârdan en verimli şekilde yararlanmasını bilenler krizi bu kadar ağır yaşamıyor. Bizde ise her şeyin faturası, yükü halka... Ana muhalefet lideri Kılıçdaroğlu çıktı ortaya, “Ödemeyeceğim bu faturaları” dedi ve en azından KDV oranlarının düşürülmesini istedi. Bahçeli hemen atıldı, “sokak aktivisti" diye eleştirdi Kılıçdaroğlu’nun çıkışını. 

Oysa en meşru anayasal hak, toplumun talebini dile getirmek. Büyük yankı uyandıran bu protesto, malum kesimlerce “sivil itaatsizlik” hatta “isyana teşvik” olarak da yorumlandı. 

MEKSİKA’DAN TÜRKİYE’YE... 

İki haftadır Meksika’daydım, yeni döndüm. Yeni kıtada 3 bin kilometre yol kat edip 10’a yakın kent, kasabalar, köyler gezince insan ister istemez gördüklerini, yaşadıklarını kendi ülkesi ile kıyaslamadan yapamıyor. 

Ekonomik kırılganlık, cari açık, döviz borcu, faiz riski vs. açısından Meksika ile Türkiye en fazla benzeşen ülkeler arasında. Gelir dağılımındaki uçurum, yoksulluk da farklı değil... Uyuşturucu kartelleri, çeteler de cabası.. Tüm bunlara karşın toplumsal yaşam içinde “Nasıl olur?” dedirten çarpıcı farklılıklar... Örneğin sivil haklar... Kent meydanlarında kurulan direniş çadırları, insanların eylem yapma özgürlükleri... Örneğin tek bir çöp bile olmayan caddeler, sokaklar... Örneğin kornasız, klaksonsuz, gürültüsüz, araçların kurallara uyarak ilerlediği bir trafik... Gözle görünür bir devrimci sokak sanatı. Ezilen, bastırılan insanlar için bir çıkış yolu gibi dev duvar resimleri, hem protesto hem insanlar arasında bilgi akışını sağlamak için uzun yıllardır yaygın olarak kullanılıyor...

Hal böyle olunca, ister istemez Türkiye ve Meksika’nın demokrasi skorlarını karşılaştırdım. 

The Economist Intelligence Unit, her yıl yayımladığı Küresel Demokrasi Endeksi’yle 165 bağımsız devlet ve iki özerk bölgedeki demokrasi seviyelerini 0 ile 10 notları arasında derecelendirir. Endeks sivil özgürlükler, seçim süreci ve çoğulculuk, hükümetin işlevselliği, siyasi katılım ve siyasi kültür gibi kriterlere dayanıyor. Bu yılın çarpıcı özelliği hemen hemen her ülkenin demokrasiden bir ölçüde uzaklaşması oldu. Nedenlerini irdelemek bir başka yazının konusu. Dönelim Meksika Türkiye karşılaştırmasına. İkisi de hibrit demokrasiler kategorisinde ama Meksika 86. sırada; Türkiye ise hayli geride 103. sırada. Meksika’nın puanı 5.57. Türkiye’ninki 4.35.

Seçim süreci ile çoğulculukta Meksika bizden iyi. Puanı 6.92. Türkiye’ninki hayli zayıf: 3.50. Hükümetin işlevselliğinde ikisi de aynı 5.00. Konu sivil haklara geldiğinde büyük uçurum kendini belli ediyor. Meksika 5.59, Türkiye 2.06. 

Bu 2.06’ya dikkat. Zira bu skorla 165 ülke arasında en gerilerdeyiz. Birleşik Arap Emirlikleri, Vietnam, Kazakistan, Ruanda vs. bile bizden ileride.

SEÇMENİN POLİTİKACIDAN BEKLENTİSİ NE?

Sosyo-ekonomik ve kültürel açıdan eşitlikçi bir toplum yaratmanın olmazsa olmazı demokrasi. Bizim gibi ülkelerde neden demokrasi tam olarak yerleşemiyor? Ve neden bu konu üzerine yeterince kafa yorulmuyor. Örneğin demokrasinin güçlü olduğu ülkelerde seçmenin politikacıdan beklentileri ne? Dürüstlük mü, yoksa hizmet mi? İngiltere’de yapılan bir kamuoyu araştırmasına göre seçmenin büyük çoğunluğunun “dürüstlük, doğruluk, iyi ahlak” peşinde olduğu ortaya çıkmış. Peki, bizim gibi ülkelerde durum ne? Prof. Kalaycıoğlu’na göre ülkemizde seçmenlerin çoğunluğu politikacılardan “hizmet” bekliyor. Herhangi bir yasal, anayasal, bilimsel, ahlaki, etik vb. kuralı dikkate almaksızın aklına estiği gibi davranan bireylerin oluşturduğu bu toplumda siyasetçiden ne beklenebilir? Konu son derece önemli. Bu yüzden Herkese Bilim Teknoloji dergisinin önümüzdeki hafta yayımlanacak sayısını bu konuya ayırdık. Prof. Kalaycıoğlu çarpıcı şeyler söyledi. Okumanızı öneririm.