Cumhuriyet okurları Nazime Nadi’yi, Cumhuriyet ailesinde, kimliğine duyulan saygının karşılığı “Büyük Hanım” olarak bilinmesini sorguladığımızda, benim için de geçerli kimliği, soğukkanlığının canlı yansıması, işgalci askerlerin yakalamak için yaptıkları ev baskınında üstüne oturduğu sandıkla bağdaştırabilirler. Oysa Emine Uşaklıgil’in paylaştığı tanıklıklar sonrasında öğrendiğim daha da etkileyici bir anı paylaşmak isterim.

Yunus Nadi tedavi için gitiği yurtdışında yaşamını yitirince, Nazime Nadi, ailesinin tüm bireyelerini bir araya getirerek, acı haberi duyurduktan hemen sonrasında, eşinin vasiyetine göre Cumhuriyet gazetesinin sorumluluğunu, Nadir Nadi ile Doğan Nadi’ye bıraktığını, kendisine de gazetenin yönetim sorumluluğunu yüklediğini açıklamış. 12 Mart sürecinde, Cumhuriyet gazetesi ailesi içinden gelen, Nadir Nadi’ye dönük operasyonda, yüz yüze hiç gelmemiş olarak, nasıl dirençli, dik durduğunu, gazetenin yaşamasında oluşabilecek engellemelere göre, Eşinden aldığı sorumlulukları titizlikle yürütmüş olduğunu, ancak şimdi kavrayabildiğimi de paylaşmak isterim.

Emine Uşaklıgil, çok uzun yıllar üzerinde çalışarak, alanlarının uzmanı üç kişiyle birden paylaşarak oluşturduğu kitabının kapağında, döneme ilişkin çok anlamlı birkaç fotoğrafı birden paylaştıktan sonra “Düşmanı yendik Nazime!” muştusunu paylaşmayı seçmiş. Annesi Leyla Uşaklıgil’in önceden duyuramadan kendisine bıkartığı anılar içinden sonrasında keşfetiği, en sıcak gelişmelerin yaşandığı en anlamlı yılların 1914-1934 yıllarına ait mektuplar, dönemin yılları içinde, Yunus Nadi’nin üstlendiği görevler, yayınlarını yaptığı gazetelerin örnekleri, içeriklerini de kapsıyar olarak paylışmış.

***

Ailenin yakından tanıdığım diğer bireyleri de içinde olmak üzere Emine Uşaklıgil’in de çok konuşmak yerine çok iş yapmaya çalışanlar arasında olmayı seçtiğinin de altını çizmeliyim. Bana sorarsanız, gazete yaşatabilmenin ilk sorumlulğu kağıdın değirini bilenler arasında olarak, kitabında da çok az sayfaya, çok fazla bilgi paylaşımını aktarmayı da seçmiş. İçtenlikle söze girereken, Ne büyükbabası ne de dedesini yaşamları üzerinden öncesinde hiç tanımamış. Mektuplar üzerinden öğrendikleriyle, Yunus Nadi’nin ailesine çok düşkün, eşine çok âşık, yaptığı toplumsal işlerin akılcı, özenli gereklilikleri içinde, her koşulda ailesine dönük sorumluklarını eksiksiz yapmak için çabalamış olmasına saygıyla yaklaşmış.

Okurlarla da paylaşabilmek üzere dönem mektuplarının, bölümleri ile bağlantılı, yaşanmış tarihsel gelişmelere de, not düşülmesine özen gösterilmiş. Sonuç olarak Cumhuriyet tarihimizin, kurtuluş-kuruluş süreçlerinin atılmış her zorlu adımında, Mustafa Kemal Atatürk ile çevresindeki tüm paylaşımcılar arasındaki sıcak bağlar... Algılayabaldiğim kadarı ile “Jön Türkler” olarak bilinen kadroların da katkılarıyla, işgal altındaki topraklar içinde yapılabilmiş birbirinden değerli, anlamlı işler, kurulmuş ittifakların, Anadolu’da kurulacak Cumhuriyet’in taşlarıın bir bir örülebilmesinin koşulları paylaşılmış.

Kurtuluş-kuruluş savaşları süreçleri içindeki tarihimizin en bilinen bölümlerinde Cumhuriyet gazetesinin yerinin işlevlerinin paylaşılmasının ayrıntılarına girmeden... Nazime Nadi, Yunus Nadi’nin yaşamını yurtdışında tedavideyken  yitirmesinin ardından, geniş ailesini toplayarak, ölümünün acısını hep birlikte paylaşmakla yetinmeyerek, gazetenin devamına dönük vasiyetlerini aktarır. Nadir Nadi ile Doğan Nadi birlikte yönetim sorumluluğunu üslenirlerken, Nazime Nadi’den Cumhuriyet’in idari yönetimine dönük sorumlulukları üslenmesini beklemektedir.

Nazime Nadi’nin tam da üstlendiği bu sorumluluk üzerinden, 12 Mart darbesi süreci içinde, damat Niyazi Nun üzerinden gelen operasyonda, Nadir Nadi’nin istifası ile yaşanan bir yılı aşan ayrılık sürecinde, dünyada örneği yaşanmamış Cumhuriyet okurları boykotu gelişmelerini... Nazime Nadi, serinkanlı duruşu ile gelişmeleri izleyerek, Cumuhuriyet gazetesinin yayın akışını kollayarak üstlenmiş olduğu sorumluluğun boyutlarının değerini...

Cumhuriyet’in okurları adına, Emine Uşaklıgil’e ailesinin tarihi üzerinden üç kuşağı anlattığı YouTube söyleşisindeki katkıları nedeniyle de içten teşekkürlerimizle...