Ülkemizde bireysel emeklilik sisteminin oluşturulmasına yönelik yasal düzenlemeden sonra, Gelir ve Kurumlar Vergisi yasalarında da düzenlemeler yapıldı. Bu değişiklikler bireysel emeklilik sisteminin yanı sıra şahıs sigortalarını da kapsıyor.

Bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazananlara yapılan ödemelerin yüzde 25’i, Türkiye’de kâin ve merkezi Türkiye’de bulunan diğer sigorta şirketlerinden on yıl süreyle prim ödeyenlere yapılan ödemelerin yüzde 10’u, gelir vergisinden istisna ediliyor.

Katılımcılardan toplanan katkı payı veya primlerin nemalandırılarak hak sahibine geri ödenmesi esasına dayalı bireysel emeklilik sistemi ve benzeri nitelikteki birikimli şahıs sigortaları kapsamında elde edilen gelirler, Gelir Vergisi Kanunu’na göre menkul sermaye iradı olarak tanımlanıyor. Katılımcıların sistemde kalma süreleri ve ayrılma biçimleri elde edilen gelirin niteliğini değiştirmiyor.

Gelirlerde istisna uygulaması

Gelir Vergisi Kanunu’nda yapılan değişiklikle elde edilen gelirlerin bir kısmı gelir vergisinden istisna ediliyor.

Bu düzenlemeyle;

- Bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazananlara yapılan ödemelerin yüzde 25’i,

- Türkiye’de kâin ve merkezi Türkiye’de bulunan diğer sigorta şirketlerinden on yıl süreyle prim ödeyenlere yapılan ödemelerin yüzde 10’u,

gelir vergisinden istisna ediliyor.

Bireysel emeklilik sistemi ile diğer şahıs sigortalarından vefat, maluliyet ve tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelere de yukarıda belirtilen istisna uygulanıyor. Ayrıca tek primli yıllık gelir sigortalarına ilişkin ödemelerin tamamı gelir vergisinden istisna edildi.

Tevkifat uygulaması

Gelir Vergisi Kanunu uyarınca, emeklilik ve sigorta şirketleri; bireysel emeklilik sözleşmeleri ve birikimli şahıs sigortaları dolayısıyla yaptıkları ödemelerden, istisna edilen tutarlar hariç, gelir vergisi tevkifatı yapmak durumundadır.

Bireysel emeklilik ile diğer sigorta şirketlerince yapılacak ödemelerden yapılacak tevkifat oranları;

1- On yıl süreyle prim, aidat veya katkı payı ödemeden ayrılanlara yapılan ödemelerden yüzde 15,

2- On yıl süreyle katkı payı ödemiş olmakla birlikte bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazanmadan ayrılanlar ile diğer şahıs sigortalarından on yıl süreyle prim veya aidat ödeyenlere ve vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelerden yüzde 10,

3- Bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelerden yüzde 5 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılacak.

Daha önce de belirtildiği üzere gelir vergisinden istisna edilen tutarlar üzerinden tevkifat yapılmayacak.

Yıllık beyanname ile beyan

Gelir Vergisi Kanunu’na göre, bireysel emeklilik sistemi ve şahıs sigortalarından elde edilen ve menkul sermaye iradı olarak tanımlanmış gelirler tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname ile beyan edilmeyecektir. Dolayısıyla, Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesi kapsamında yapılan tevkifat nihai vergileme olmaktadır.

Ücret matrahının tespitinde indirim

Vergiye tabi ücret matrahının tespitinde bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payının elde edilen ücretin yüzde10’una kadar olan kısmı indirim konusu yapılabilecektir. Bireysel emeklilik dışında kalan şahıs sigortaları için ödenen primlerin ise elde edilen ücretin yüzde 5’ine kadar olan kısmı ücret matrahının tespitinde indirilebilecek.

Bireysel emeklilik sistemi ile diğer şahıs sigortaları için ödenen primlerin birlikte olması halinde matrahtan indirim konusu yapılabilecek tutar, ücretin yüzde10’u ile sınırlı olacak. Bu durumda şahıs sigorta primleri için yüzde 5’lik sınır ayrıca aranacak.

Beyan edilecek gelirlerde\t indirim

Yıllık beyanname veren mükellefler, vergi matrahlarının tespitinde bireysel emeklilik sistemine ödedikleri katkı payının beyan edilen gelirin yüzde 10’una kadar olan kısmını gelir vergisi matrahlarının tespitinde indirim konusu yapabilecekler. Bireysel emeklilik dışında kalan şahıs sigortaları için ödenen primlerin ise beyan edilen gelirin yüzde 5’ine kadar olan kısmı matrahın tespitinde indirim konusu yapılacak. Beyan edilen gelir olarak, yıllık gelir vergisi beyannamesinde yer alan indirimler ve geçmiş yıl zararları toplamından önceki tutar esas alınacak.Bireysel emeklilik sistemi ile diğer şahıs sigortaları için ödenen primlerin birlikte olması halinde matrahtan indirim konusu yapılabilecek tutar beyan edilen gelirin yüzde 10’u ile sınırlı olacak. Bu durumda şahıs sigorta primleri için yüzde 5 oranındaki sınır ayrıca aranacak.

Örnek: Yıllık beyanname verecek olan bir mükellefin 2007 yılı matrahının tespitinde indirim konusu yapabileceği katkı payı ve prim tutarlarına ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir.

Mükellef tarafından 2007 takvim yılında sigorta şirketine ödenen 2.4 milyar liralık prim tutarı, asgari ücretin yıllık tutarını aşmamakla birlikte, yıllık gelir vergisi beyannamesinde yer alan indirimler ve geçmiş yıl zararları toplamından önceki tutarın yüzde 5’ini aştığından gelir vergisi matrahından indirilebilecek tutar 1.5 milyar lira olacak.

Bu örnekte mükellef tarafından ödenen bireysel emeklilik sistemi ve şahıs sigorta primleri toplamı olan 3 bin 400 YTL asgari ücretin yıllık tutarını aşmadığından, matrahın tespitinde indirim konusu yapılabilecek.

Mükellefin eşine ve küçük çocuklarına ait hayat, ölüm, kaza, hastalık, sakatlık, işsizlik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta poliçeleri ve bunlar adına bireysel emeklilik sistemine ödenen prim ve katkı payları da yukarıda belirtilen sınırlamalar çerçevesinde indirim konusu yapılabilecek.

Örnek: 2007 yılında ticari faaliyetle 30 bin YTL serbest meslek faaliyeti kârı elde eden bir mükellefin 2007 yılı matrahının tespitinde indirim konusu yapabileceği katkı payı ve prim tutarlarına ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir.

Gerek bireysel emeklilik sistemi gerekse şahıs sigorta primleri için ödenen tutarlar ayrı ayrı değerlendirildiğinde beyan edilen gelirin yüzde 10’u ve/veya yüzde 5’i olarak belirlenmiş sınırların altında kalmakla birlikte, toplam indirim tutarı (2.500+400+1000)= 3.900 YTL beyan edilen gelirin yüzde 10’u olan 3 bin YTL’nin üstünde olduğu için mükellefin yıllık gelir vergisi beyanındaki matrahtan 3 bin YTL indirilecek.