Soru: 1/6/2003 tarihinde babamın market işyerinde 16 yaşında iken ücretli olarak çalışmaya başladım. Halen de çalışmaya devam ediyorum. Ancak, SGK denetmenlerince 18 yaş altında geçen hizmetlerim, reşit olmamam ve babamın onayını gösterir belge bulunmaması gerekçesiyle iptal edildi. Bu yasal mıdır ne yapabilirim? Ali K.
5510 sayılı kanunun “sigortalı sayılmayanlar” başlıklı 6. maddesinde, işverenin işyerinde ücretsiz çalışan eşi sigortalı sayılmamakla birlikte, işyerinde çalışan çocukları, ana, baba ve kardeşleri için herhangi bir istisna hükmü yer almadığından, bunlar hizmet akdine dayanarak çalıştıkları takdirde sigortalı sayılmaktadır.
Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) 22/2/2013 tarihli ve 2013/11 sayılı genelgesinde; baba veya anasına ait işyerinde çalışan mümeyyiz küçüklerin vasinin iştiraki ile yazılı olarak yapılmış ve hâkim tarafından tasdik edilmiş bir hizmet akdi mevcut olmadıkça sigortalı sayılmalarına imkân bulunmadığına, bununla beraber işverenin 18 yaşını bitirmiş veya 18 yaşından evvel evlendiğinden reşit sayılmış çocukları için hizmet akdi mevcut ise sigortalı sayılacakları öngörülmüştür. Genelgedeki bu hüküm, elbette kurumca sahte sigortalılık bildiriminin engellenmesi gerekçesiyle konulmuş olabilir. Çünkü gerçekten çocukları için muvazaalı bildirim yapan işverenler olabilir.
Ancak, SGK tarafından, 5510 sayılı kanunda olmayan bir hüküm genelge ile uygulamaya konulmuştur. Konuyla ilgili olarak 5510 sayılı kanunda, Türk Medeni Kanunu’nun 345. maddesine yapılmış bir atıf bulunmadığı gibi, anılan madde hükümlerine aykırı davranılması halinde sigortalılık koşullarının oluşamayacağına yönelik herhangi bir düzenlemeye de yer verilmemiştir. Buna karşın, kurumca hizmet akdi unsurlarına tabi olarak ana veya babaya ait işyerinde çalışan çocukların 18 yaşın altında geçen çalışmaları genelge talimatına istinaden iptal edilmektedir.
Son zamanlarda bu tür hizmet iptalleri dava konusu edilmeye başlanmış (Yargıtay 10. Hukuk Dairesi’nin 23/2/2023 tarihli ve 2023/1400 esas, 2023/1658 sayılı kararı) ve mahkeme kararlarında; çocukların ana veya babasının işyerinde geçen 18 yaş altındaki çalışmalarının fiili olması ve hizmet akdi unsurlarının (iş, ücret, hukuki bağımlılık ve zaman) gerçekleşmiş olması halinde geçerli sayılması gerektiği belirtilmiştir.
Dolayısıyla, SGK’nin bu konuda kurum aleyhine sonuçlanan mahkeme kararlarına da göz önüne alarak uygulamasını değiştirmesi ya da 5510 sayılı kanunda düzenleme yapması gerekmektedir.
ÇOCUĞUM ENGELLİ. EMEKLİLİĞİME ETKİSİ NE OLUR?
Soru: 03/04/1977 doğumluyum. 1/6/1997 tarihinde bir yıl SSK’li olarak çalıştım. 2011 yılından itibaren sözleşmeli, 2013 yılında kadrolu memur oldum. 2018 doğumlu ağır engelli raporu verilen bir çocuğum var ne zaman emekli olurum? Selma C.
Sigortalılık başlangıç tarihinizin 8/9/1999 öncesi olması nedeniyle EYT kapsamındasınız ve halen devlet memuru olarak çalıştığınızdan bu kapsamda yaş şartı aranmaksızın 20 tam yıl (7200) prim gün sayısını doldurmanız halinde emekli olabilirsiniz.
Diğer taraftan, 5510 sayılı kanunun 28. maddesinin sekizinci fıkrası; “Emeklilik veya yaşlılık aylığı bağlanması talebinde bulunan kadın sigortalılardan başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli çocuğu bulunanların, bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra geçen prim ödeme gün sayılarının dörtte biri, prim ödeme gün sayıları toplamına eklenir ve eklenen bu süreler emeklilik yaş hadlerinden de indirilir” hükmüne amir olup bu haktan yararlanmak isteyen kadın iştirakçiler, başvurularını son kez görev yapmakta oldukları illerdeki sosyal güvenlik il müdürlükleri/ sosyal güvenlik merkezlerine yapabilirler. İlgili SGK birimince çocuğun sağlık kuruluşuna sevk işlemi yapılır ve sağlık kuruluşundan temin edilen sağlık kurulu raporuna göre, çocuğun başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede engellilik tespiti, Çocuklar İçin Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik (ÇÖZGER), hükümlerine göre SGK sağlık kurulunca yapılır. Kadın sigortalılar, çocukları için SGK’ye müraacatlarını çalışırken yapabilecekleri gibi emeklilik aşamasında da yapabilirler. Buna göre, ağır engelli olduğunu belirttiğiniz çocuğunuzun doğum tarihinin 2018 olduğu göz önüne alındığında, SGK sağlık kurulunca çocuğunuz hakkında “doğumundan itibaren başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede engelli” kararı verilmesi halinde 2018 tarihinden, bu tarihten sonraki bir tarihte engelli olduğuna karar verilmesi halinde, belirtilen tarihten sonra çalışma sürelerinizin dörtte biri, prim ödeme gün sayısına ilave edileceği gibi emeklilik yaş hadlerinden de düşülecektir.
SORULARINIZ İÇİN nergis.simsek@cumhuriyet.com.tr adresine e-posta yollayabilirsiniz.
