İdil Biret, on bir yaşında Wilhelm Kempf gibi piyano tarihini sarsmış bir virtüözle birlikte Theatre des Chaps-Elysees’nin 2 bin 700 kişilik salonunda Mozart’ın iki piyano için konçertosunu çalmış, böylece dehası bütün Avrupa’da duyulmaya başlamıştı. Son yıllara kadar dünyanın dört bir yanında resitaller verdi, önde gelen şef ve orkestralarla konserler yaptı. Onun en büyük şansı doğuştan, gerçek bir “harika çocuk” olması; daha ilk günlerden çok kültürlü, bilinçli bir ebeveynin yönlendirmesiyle doğru ellerde eğitim görmesi, ayrıca kendi iç tutarlılığı ve iradesidir. Genç yaşında evlendiği Şefik Yüksel gibi müziği ve İdil’in değerini iyi bilen bir eş ise onun diğer önemli şansıdır. Eşi, İdil’in neredeyse dünyanın her köşesinde verdiği konserde onun yanında olmuştur. Kocaman külliyatları oluşturan İdil Biret kayıtları sonradan ünlü plak şirketleri tarafından basılmış ve Şefik Yüksel’in çabalarıyla piyasaya sürülmüştür: Bach, Mozart, Beethoven, Chopin, Brahms, Çaykovski, Liszt, Rahmaninov gibi müzik tarihinin belkemiği bestecileri ve 20. yüzyıldan Bartok, Ravel, Berg, Boulez, Mimaroğlu, Scriabin, Prokofiyef, Stravinski, Webern vb. gibi çağdaş bestecilerin de yapıtları derlenip IBA (İdil Biret Arşivi) etiketli 12-14 CD’lik kutular, özenli bir grafik tasarımla donanmış, her birisinin içindeki kitapçıkta yalnız İdil’in özgeçmişi değil, o yapıtların müzik tarihindeki yeri de özenle anlatılmıştır.
TÜRK BESTECİLERİNİN PİYANO MÜZİĞİ
Yine elimde İdil Biret’e ait, kocaman bir külliyat var. Bu kez “The Best of Turkish Piano Music” başlığını taşıyor. İdil, nice Türk bestecisinin yapıtını ilk kez seslendirmiş ve kayda almıştı. Dört CD’lik bir kutuda hiç ortaya çıkmamış tarihi kayıtlar var: Saygun’un 1. Piyano Konçertosu’nun 1958 Brüksel’deki kaydını Saygun kendisi yönetmiş. Saygun’un bir şef olarak kaç kaydı vardır ki? Ardından bestecinin piyano solo için “Aksak Tartılar Üstüne Beş Prelüd”ünü dinliyoruz. Çetin Işıközlü (1939) 1. Piyano Konçertosu ve op.11 Ballad’ını İdil Biret’e adamış. Muammer Sun’un Yurt Renkleri’nden Piyano İçin Üç Parça; U.C. Erkin’den Piyano Konçertosu, Lessing yönetiminde CSO’dan yine tarihi bir kayıttan alınmış ve ayrıca bestecinin Piyano Sonatı; Nevit Kodallı’dan Ostinato ve Çocuklar için Beş Parça; İlhan Usmanbaş’tan Altı Prelüd. İlhan Mimaroğlu’nun Pieces sentimentales adlı yapıtı ise tarihi bir özellik taşıyor: N.Y. Birleşmiş Milletler Assembly Hall’da 1975’teki konserden canlı kaydedilmiş ve bu kayıttan piyano parçası “Session” alınmış. Çok ortamlı bir müzik örneği: eletronik sesler, somut piyano ile kaynaşıyor; İdil aynı zamanda konuşma sesinin de sahibi. Cemal Reşit Rey’den Kâtibim Çeşitlemeleri Avrupa’nın çeşitli büyük orkestraları ve ünlü konser salonlarında bestecisi yönetiminde çalınmış. Bu kayıt 1981’de Hikmet Şimşek yönetimindeki Münih Bavyera Radyo Orkestrası’ndan.
Ateş Pars (d.1942) Paris’te çok önemli hocalarla eğitim görmüş değerli bir bestecimiz. İdil bu kayıtta onun Piyano Konçertosu ve Viyola Sonatını tanıtıyor; E.O. Fırat’tan Piyano için 6 Bölüm’den sonra Franz Liszt’i Anış adlı eser var. Ve Fırat’ın kulağımızdaki Franz Liszt’i, Franz Liszt’in “Grand March”ına bağlanıyor.
Gördüğünüz gibi bu külliyatın içinde nice Türk piyano yapıtının da ilk seslendirisi var. Kayıtların çoğu şimdiye kadar ortaya çıkmamış. Ne mutlu İdil Biret’e ki onları da seslendirerek gün yüzüne çıkarmış. CD kutusunun kapağında Atatürk’ün çok güzel bir fotoğrafı var. CD, ona armağan edilmiş. İçinde Şefik Yüksel’in imzasıyla yazılmış “Türkiye’de Klasik Müzik” başlıklı yazıda derli toplu bir şekilde Osmanlı’dan Cumhuriyete geçişin müziksel serüvenini ve sonraki gelişimi içinde bestecilerin katkılarını okuyorsunuz. Tarihi fotoğraflar da kitapçığı zenginleştiriyor.
Şimdi en önemli isteğimiz birkaç ay önce geçirdiği bir rahatsızlıkla sahnelerden uzak kalan İdil Biret’in yeniden konserlerine dönmesi. Büyük bir azimle piyanosunun başında her gün egzersizlerini yapıyor.
Genç kuşakların hâlâ ondan öğrenecek çok şeyi var.
