PEK beğenmeyiz ama, dilimizde hâlâ yaşayan Osmanlıcanın yararlarından biri, ağza almaktan çekindiğimiz sözcükler yerine Arapça ve Farsça karşılıklarını kullanmayı sağlamasıdır. “Dışkı” demek istemeyip “madde-i gaita” diyen doktorlar bile var bugün.

“İstifra” o sözcüklerden biri. Sonuna “etmek” fiilini eklediniz mi, “kusmak” sözü etmemiş olursunuz. Caddeleri henüz taşıt fazlalığıyla tıkanmamış eski İstanbul’da, hız yapılırsa “araba tuttu” denir ve “istifra etmek”ten korkulurdu.

Cumhuriyet kurucusunun adını taşıyan bir kültür kurumuna cumhurbaşkanınca yapılmış atamanın bir istifayla değil de istifrayla sonuçlanması üzerine bunları düşünmeden edemiyor insan: Ne olmuştu da böyle bir sonuç ortaya çıkmıştı? Hiç zorlama, dışlama, çatışma olmadığı halde, acaba cumhuriyetin bünyesi mi bu son lokmayı sindiremeyip çıkarmıştı? Ya da, lokma mı cumhuriyetin bünyesine tersti? Ayrıntılar bilinmese de, olayda atanan kadar atayanı da düşündürmesi gereken önemli bir dersin bulunduğu kesindir.

Genel olarak cumhuriyetin sağlığı açısından sevindirici ve geleceği bakımından güven verici nokta şu: Bünyedeki uyuşmazlık, topu topu üç çeyrek yüzyıllık bir cumhuriyetçi eğitimin sindirimsizliği, kabul etmezliği, sessiz baş kaldırışı, bu tür bir manevi kusmayla sonuçlanmıştır. Üstelik, ortada ne bir yasal engel, ne bir yasak, bir emir ne de bir zorlayıcı güç ve şiddet varken.

Her şey kendiliğinden gerçekleşti. Sadece bir havayla, çok şükür ülkeden henüz gitmemiş cumhuriyetçi inancın temizleyici oksijeniyle...

İsterseniz, metafiziğe kayarak, uyutucu değil de uyanık tutucu bir “ruh”tan, yenilmez cumhuriyetçiliğin ruhundan söz edebilirsiniz.

Cumhuriyetin gerçek sigortası budur zaten. Son yıllarda o sigortaya güven azalmışsa, temeldeki neden, ilkokullardan başlayıp üniversitelere doğru bütün eğitimde “akıl ve bilim”e dayalı kalması gereken cumhuriyetçi felsefeden uzaklaşılmış olmakta aranmalıdır.

Mustafa Kemal’in “muallimler ordusu”nu yetiştirenleri ve üniversite rektörleriyle her türlü bilim kurulları üyelerini atayanlar, son olayın dersi unutulursa sonlarının ne olacağını öğrenmişlerdir inşallah.