\n\n\n

ESKİNİN Fransa’sında nakış işleyenlerin kullandığı bir fiilden türetilmiş bir “isim”miş nüans sözcüğü. İbrişimlerde örneğin yeşil rengin koyusundan birkaç sıra sonra daha az koyuya ve sonuçta çok açık yeşile aşama aşama küçük farklarla geçişin adıymış nüans. Zamanla, müzikten düşüncenin ve duyguların anlatımına kadar her sürecin ince farklılıkları için kullanılır olmuş bu deyim; örneğin müzikteki İtalyanca tempo terimleriyle, “largo”yla başlayıp largetto, andante ve andantino’lardan falan geçerek allegro’ya varmak gibi.

Kısacası, duyarlılığın ve belli bir özenin belirtisidir nüanslar; ama bu tür özenişlerine sapmanın hep sakıncalı bir yanı olur: İnceliklerle tam ve doğru anlaşılmak isterken büsbütün anlaşılmaz olabilir insan.

Geçen gün, bu sütundaki yazının başlığı “Yasal İtaatsizlik” diye çıktı; oysa “düşünüş-yazış-yazılış-iletiliş-düzeltiliş-basılış”tan oluşan bir gazete sürecinde, yazının ilk başlığı “Yasal İtaatlilik” biçimindeydi. Sürecin neresinde böyle bir dönüşüme uğradığını araştırmaya bile gerek yoktu; çünkü hata, “itaat” gibi bir sözcük dururken daha ince bir anlatım olsun diye sonuna “lilik” ekleme ukalalığına kalkışıp herkesi tereddüde düşüren yazarın ta kendisiydi. Yok mu ya, geliştirilmek istenirse “ardek”leriyle geniş olanaklar sunan ve “bayrağımız” sayılan Türkçeyle oynayarak, son günlerin “sivil itaatsizlik” heveslilerine bir şeyler anlatacak.

Herhalde demek istiyordu ki, eğer ülkede, geçmişin İngiliz sömürgesi Hindistan’dan farklı olarak, siyasal parti kurup seçime girmek gibi olanaklar varken, Gandhi’cilik oynayıp şık şemsiyelerle yol üstüne oturup yağmur altında poz verme gösterisinin anlamı yoktur ve yasalara itaat ederek de iktidar olmanın yolu açıktır. O halde, böyle durumlarda asıl kahramanca uygarlık, yasalara itaat ederek iktidar mücadelesini göze alabilmektir.

Yani, aslında sivil olmayan bir itaatsizliğe karşı itaatli yasallık.

Sorun, genellikle sanıldığından çok daha ciddi ve yaşamsaldır.

Çünkü, Atlantik kıyılarından Pakistan’a kadar uzanan bugünün “Genişletilmiş Ortadoğu’sunda” gitgide yaygınlaşan haince bir strateji uygulanıyor: Çoğu zaman çıkarcı nedenlerden ötürü Batı’nın büyük devletlerince beğenilmeyen rejimlerin egemen olduğu ülkelerde haklı ya da haksız nedenlerle sosyal ve kanlı kargaşa çıkarmak, sonra da yine Batı’nın sevdiği bir kavramı, “insan hakları”nı kullanarak dış müdahaleye zemin hazırlamak.

Gandhi’ninki kadar bilgece, barışçı, mazlum olmayan ve şiddeti perdeleyen ya da kolayca şiddete dönüşen itaatsizlikler, çoğu zaman başkalarının hesaplarına uygun düşebiliyor.

Eğer sonradan herkesi pişman edecek durumlara düşmek istenmiyorsa, “Bunlar ayaklanma provasıdır” diyen MHP liderinin endişesine kulak vermek gerekir. Barut fıçısı önünde oyun oynanacak bir dünyada yaşamıyoruz.