Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesi 3 Mart 2023 tarihinde yürürlüğe girdikten sonra bu kapsamda 2 milyona yakın kişinin aylık talebinde bulunması bekleniyor idi. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından 2023/Mart ile Temmuz aylarında SSK kapsamında 1.485.704 kişiye yaşlılık aylığı bağlanmış ve bunların neredeyse tamamına yakınını EYT’liler oluşturuyor.

Kanunun yayımlandığı 3 Mart’ta aylık talebinde bulunduğu halde, hâlâ aylık bağlanmasını bekleyen çok sayıda EYT’li var. Bekleyen EYT’lilerin neredeyse tamamını birden fazla statüde (Bağ-Kur, SSK, Emekli Sandığı ve 506/Geçici 20. Madde sandıklarına tabi çalışanlar) çalışması bulunanlar oluşturuyor. Hizmetlerin birleştirilmesi yapılmadan aylık bağlama işlemi yapılamıyor. 

EYT’liler için ön hazırlıklar neden yapılmadı? 

SGK’nin aylık bağlama yapısını bilen bir kişi olarak bundan önce defalarca yazdım. EYT düzenlemesi birden ortaya çıkan bir düzenleme değildi. Yasanın hazırlanıp Meclis'ten geçmesi ve yasalaşması yaklaşık 10 ayı buldu. İki maddelik EYT kanunu için kamuoyu  9-10 ay meşgul edildi. “SGK buna hazırlıksız yakalandı!” diyemeyiz Çünkü 10 aylık dönem önemli bir süredir. Kaldı ki EYT kapsamına giren kişiler belli idi. Yani sigortalılık başlangıç tarihi 8 Eylül 1999 öncesi olanlar. Bunlardan, SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığına tabi hizmetleri olanlar ile Bağ-Kur hizmeti olan veya Bağ-Kur tescil kaydı olduğu halde hizmeti silinen veya borcu bulunan sigortalılar belli idi. Yine EYT yasası çıkmadan önce tekrar tekrar yazdığım halde SGK bu bekleme süresinde hazırlıklarını tam olarak yapamadı. Aylık bağlama işlemlerinin belirli bir prosedürü, süreci ve mevzuatı bulunmakta. Süreci planlama anlamında çalışmalara çok geç başlandı. Bugün yaşanan sıkıntıların temelinde bu gecikmenin payı çok büyük. Ancak yine fatura EYT’lilere çıkarıldı.

Mağduriyet nasıl oluştu?

SGK’nın son 5 ayda aylık bağladığı kişi sayılarına bakıldığında, EYT öncesi bir yılda bağlanan aylıkların, Nisan ve Mayıs aylarında ay bazında bağlandığı görülüyor. Bu da ayrı bir inceleme konusu. Bugün yaşanan sıkıntı Mart ayında müracaat ettiği halde hâlâ aylığı bağlanmayan EYT’liler. Bunların sayısı da çok fazla. Anlaşılan SGK önce hizmetlerinde sorun olmayan kişilerin aylıklarını bağladı. Hizmet birleştirmesi olanları sona bıraktı. Bunların da işlemleri ayrıca bir süreyi gerektiriyor. Ancak, burada çok büyük bir mağduriyet yaşanıyor.  Emeklilik talebinde bulunan herkes en son çalıştığı işyerinde veya başka bir işyerinde çalışmaya devam etmiyor. Bağlanacak emekli aylığı ile geçinmek zorunda olan bir çok EYT’li aile var.. Bunlardan Mart ayında talepte bulunup hâlâ tarafına aylık bağlanmasını bekleyenler var. Bunlar sağlık yardımından da yararlanamıyor ve bekledikleri sürede sağlık primlerini kendileri ödemek zorunda kalıyor. 

EYT’lilerin maaşları neden bağlanmıyor?

İnsanlara neden 5 aydır hâlâ aylık bağlanmaz? Aylık bağlanmasını bekleyen sigortalıların büyük çoğunluğunu birden fazla statüde çalışması bulunan kişiler ile Bağ-Kur sigortalıları oluşturuyor. Çünkü bunların işlemleri en sona bırakıldı. Halbuki bunların işlemleri için zaten belirli bir süreye ihtiyaç var. Öncelik bunlarla başlayıp, hizmet toplama işlemleri sürerken diğer sorunsuz hizmetleri olan vatandaşların aylıkları bağlanmalı idi.  Evet hizmetlerin emeklilik aşamasında birleştirilmesi zorunlu. Hizmetlerin toplanması aylık bağlama sürecini uzatıyor. Devlet memurluğunda geçen hizmetleri, sadece Ankara’da Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğündeki birim bildiriyor. Bu hizmetlerin bildirilmesi uzun zaman alıyor. Yine, özellikle büyük illerde Bağ-Kur hizmeti bulunanların, hizmetlerinin bildirilmesi için çok bekleniyor.  

Hizmet bekleme süresinin uzamasında Bağ-Kur hizmetleri etkili. Bağ-Kur hizmetlerinin tespitinde bir çok aşama bulunuyor. Bağ-Kur hizmet sürelerinin belirsizliği (geçici maddelerle durdurulmuş hizmetlerin ihya edilip edilmeyeceğinin bilinmemesi), talep tarihi itibariyle Bağ-Kur hizmetlerinden dolayı prim borcu olduğunun sonradan tespit edilmesi gibi durumlar süreci uzatıyor.  Yine  Bağ-kur’luların ortağı oldukları işyerlerinden SSK kapsamında bildirimi, en çok karşılaşılan durumlardan biri. Yapılacak işlem  SSK hizmetlerinin iptali ve bu sürelerin Bağ-Kur kapsamında sayılması için prim transferi işleminin yapılması. SSK kapsamında ödenen işçi ve işveren primlerinin Bağ-Kur’a hizmet oluşturulmak üzere aktarılması. Hizmet aktarma işlemleri sosyal güvenlik merkezlerinde birden fazla serviste yapıldığından, servislerin iş yükü hizmet bildirim sürecini doğrudan etkiliyor 

Vesselam gelinen noktada şunları söylememiz gerekiyor.

EYT’liler haklı olarak aylıklarının biran önce bağlanmasını ve mağduriyetlerinin sona ermesini istiyor.

SGK’nın EYT’lilerle ilgili bu durumu öngörmesi ve hazırlıklarını buna göre yapması gerekiyor idi ve bu yapılmadı. 

Bunun faturası kimlere çıkar? Tabi ki EYT’lilere ve SGK çalışanlarına çıkar.

EYT düzenlemesi kanunlaştıktan sonra SGK personeline gece gündüz demeden aylık bağlatıldı. Ancak, bu süreçte aylık bağlama işlemleri hiç bilgisi ve yetkisi olmayan kişilere de yaptırıldı. Aylık bağlama hengamesi bittikten sonra umarım SGK bağladığı aylıkları en kısa sürede yeniden kontrol eder. Yapılacak aylık kontrollerinde, EYT’lilerin aylık miktarı artabilir, azalabilir veya tamamen kesilebilir. EYT’liler yıllar sonra aylıklarının iptali ve yersiz ödemelerle karşılaşabilirler. SGK çalışanları ise zaten çok yoğun olan iş yüklerine birde ikinci karar işlemleri iş yükünü ekler ve özlük haklarını alamadan, belirlenen komik fazla mesai ücretleriyle çalışmaya mahkûm edilir. 

Netice itibariyle EYT süreci sonunda öngörüsü olmayan bürokratlar bu işten hiçbir zarar görmeden çıkar, EYT’liler hatalı bağlanan aylıklar nedeniyle mağdur olurken, SGK çalışanları sürekli artan iş yükleri ve verilmeyen özlük haklarıyla çalışmaya devam etmek zorunda kalır.