“Covid-19” virüsü, bir salgın hastalığın toplumsal yaşamı nasıl etkileyebileceğini bir kere daha gösterdi, dünyanın ekonomik, sosyal ve siyasal yapısı yeniden sorgulanır hale geldi. Yaşanan tüm ölümlere, acılara, endişelere ve korkulara rağmen, olumsuz bir durumun olumlu gelişmelere evrilmesinin yolları açıldı.

Öncelikle, kapitalizmin sürdürülebilir olmadığı, halkçı, devletçi, kamucu ve toplumcu çözümler olmadan, ekonomik ve sosyal yaşamın adil biçimde devam edemeyeceği bir kere daha görüldü. Ayrıca, ulaştırma ve sanayi sektörünün hız kesmesiyle doğa biraz nefes aldı, çevre ve hava kirliliği belli bir ölçüde azaldı.

***

Bu süreçte, fırsatçı, hurafeci ve safsatacı din şarlatanlarının söyleyecekleri konusunda çok dikkatli olunması gerekiyor. Epistemolojik açıdan bakıldığında, bilinemez olan şeyleri bildiklerini iddia ederek, her şeyi Allah’a ve dine bağlayan ve hiçbir şeyi bilmedikleri halde her şeyi bildiklerini sanan, egosu patlamış ve sanılarının esiri olmuş zavallılar, bozuk plak gibi aynı şeyleri tekrar edeceklerdir. Kimi, Allah’ın “Covid-19” virüsünü dünyadaki dengenin yeniden kurulması için yolladığını, kimi, Allah’ın din yolundan çıkanları “Covid-19” ile uyardığını, kimi de, bu küresel krizin Allah’ın yolunda ilerleyerek çözüleceğini söyleyeceklerdir.

Bu dogmatik insanların aklına şu sorular hiçbir zaman gelmeyecektir: Allah’ın var olup olmadığını nereden biliyorsun? İnsan zihninin sınırları Allah’ın varlığını bilmene olanak tanır mı? Deneyim edilmeyen bir varlığın evrenin yaratıcısı olduğunu nereden biliyorsun? Nedensellik ilişkisinin kurulması için, hem nedenin hem de sonucun deneyimlenmesi gerekirken, hiç deneyim edilmeyen bir Allah ile çok sınırlı bir kısmı deneyim edilebilen evren arasında nasıl bir nedensellik ilişkisi kuruyorsun? Allah’ta var olduğu söylenen tasarımcı, yaratıcı, bilgili, akıllı, güçlü, merhametli, adil, ödüllendirici, cezalandırıcı olmak gibi sıfatlar insana ait özellikler değil midir? Allah bu dünyada insanları sınava sokacak ve öğretmenlik yapacak kadar insanlık seviyesine inmiş bir varlık olabilir mi? Allah antropomorfik bir yolla ortaya atılan bir kurgu değil midir? Evrenin kendi içinde düzenli mi, düzensiz mi olduğunu nereden biliyorsun? Nasıl bakıldığına bağlı olarak hem düzen hem de düzensizlik insan zihninin evrene yüklediği sıfatlar değil midir? Allah varsa neden dünyada bu kadar çok kötülük, acı ve adaletsizlik vardır? Allah neden sadece kötüleri yok eden virüsler yollamamıştır da kötü ve iyi ayrımı yapmaksızın insanların ölümüne yol açan virüsler yollamıştır? Doğanın dengesini bozan insan olduğuna göre, Allah insanı neden yaratmıştır? Allah dünyada ve doğada dengeyi korumak istese, virüsler yollayacağına, insanı hiç yaratmamayı veya onu başka bir biçimde yaratmayı tercih etmez miydi? İman etmek bilmek anlamına mı gelmektedir? Sözde vahiy bilgi kaynağı olabilir mi? İnsan bir şeye inandığı için mi o şey doğru olur, yoksa insan bir şey doğru olduğu için mi ona inanmalıdır?

***

Sonuçta, öte dünyacı zihniyet bir kenara bırakılarak, bilimin, felsefenin ve doğru siyasetin yolundan çıkmadan, yeni küresel önlemler alınmalıdır:

1) Olası yeni salgınlara ve ekonomik, sosyal krizlere karşı, sağlık alanında devletin kontrolünde çok büyük yatırımlar yapılmalı, sağlık sistemi tamamen kamulaştırılmalıdır. Aynı şey toplumsal gelişmenin en önemli aracı olan eğitim için de uygulanmalıdır. Eğitim ve sağlık bir ticaret nesnesi olmaktan çıkarılmalıdır.

2) Gelir dağılımındaki dengeyi koruyacak ve işsizliği önleyecek kamucu üretim ve hizmet biçimleri güçlendirilmelidir, özel sektörün ekonomideki rolü aşamalı olarak ortadan kaldırılmalıdır.

3) Fosil yakıt kaynaklı enerji bağımlılığı aşamalı olarak terk edilmelidir; güneş, rüzgâr, su kaynaklı enerji teknolojileri yaygınlaştırılmalıdır. Doğaya zararlı sanayi tarzı üretime son verilmelidir; tarımsal üretim desteklenmelidir.

Devletin oligarşiye değil, halka hizmet etme zamanı gelmiştir!