Asgari ücret 17 bin 2 TL olarak açıklandı. Yüzde 49 zam. Enflasyonun altında. Ve daha para cebe girmeden market raflarında ürün fiyatlarının etiketleri değişmeye başladı. Eli kulağındadır; enerji fiyatlarındaki zamların... Peki ne olacak? Bunun kazananı kim? Ülkenin yarısından çoğu asgari ücretli? Bu normal mi? Ya diğerleri? Onların maaşları? Onlar da artacak haliyle. Peki özel sektörde hangi şirketler, hangi sektörler bu artışları karşılayabilecek?
Verimlilikte artış, yüksek katma değerli üretimde artış olmadan çarklar nasıl ve ne kadar süreyle döndürülebilecek? İşin daha da acısı bunların sorun olarak görülüp tartışılıyor olmaması...
Gençler akın akın ülkeyi terk ediyor. Fırsatı bulan kaçıyor. Eğer dil eğitimi almışsa liseyi bitirir bitirmez başlıyor gidiş. Yetişmiş parlak beyinler ya da kendi işlerinde yetkin uzmanlar. Doktor, hemşire, kuaför, tekniker, diş hekimi, öğrenci... Akıllı ülkeler kucak açıyor. Bir ülkenin kendi insan kaynaklarını böylesine heba etmesi ve bunu dert etmemesi! Acı değil mi?
Çoklu krizler dönemindeyiz. Hatırlarsınız, Rahmi Koç bilim ödülünün bu yılki sahibi Prof. Dr. Ayşe Zarakol, düzensizliğin hâkim olduğu bu dönemin çok uzun süreceğini söylemişti. Her şeyin, her krizin birbirini tetiklediği bu dönem beraberinde büyük eşitsizlikleri, büyük adaletsizlikleri ve hukuksuzlukları da getiriyor ne yazık ki. Asgari ücretli “Maaşım 17 bine çıktı” diye kısa sevinç yaşarken bir milletvekili maaşının emekli aylığı ile birlikte 230 bine çıktığı gerçeğini ya bilmiyor ya umursamıyor. Ya da kendi işini bir robota, bir yapay zekâya kaptırma olasılığının daha da arttığını...
Teknolojideki hızlı değişim özellikle de yapay zekâ, Tarım Devrimi’nden de Sanayi Devrimi’nden de çok daha büyük paradigma değişikliği yaratıyor. Kurgu ile gerçeğin birbiri ile iç içe geçtiği yapılar oluşuyor. Savaşlar, cinayetler, hukuk mağduriyetleri... Yalnız değiliz; bu tüm dünya için geçerli.
Ünlü ekonomist Prof. Dr. Daron Acemoğlu üç soru ortaya atmıştı:
- Teknoloji özellikle de yapay zekânın gelişimi neden endişelendiriyor?
- Teknolojinin daha iyi bir gelecek inşa etme amacına hizmet etmesi için ne gerekli?
- Yeni makine ve üretim tekniklerinin maaşları yükseltip yükseltmemesi neye bağlı?
Acemoğlu, “Teknolojinin eğer doğru kullanırsak, insan yeteneklerini ve yapabileceği işleri artırma kapasitesi çok yüksek. Ama ben şu andaki yönünün çok yanlış olduğunu düşünüyorum. Bilgi tekelleşmesi, ekonominin birkaç şirketin etkisi altına girmesi, demokrasiyi zayıflatması ve otomasyon süreci ile eşitsizliği artırıp ücretleri düşük tutan bir süreç...” demişti.
Ne yazık ki kısa vadeli kazanımlar elde etmek için alınan kararlar, uygulanan politikalar herkesin kaybettiği felaketler zincirine dönüşebiliyor. En kolay feda edilen doğa ve çevre. Umarsızca harcanan zaman. Kaybedilen insani değerler. Ve doğru bilgi. Belki de en vahimi: Suyu yavaş yavaş ısıtılan kurbağa misali, insanın düşünme becerisini yitirmesi...
Görmüyoruz bu sorunları. Dert etmiyoruz. Tartışmıyoruz. Örgütlenmiyoruz.
2024 bu soruları soracağımız bir yıl olsa...
