Ekonomik veriler ne derse desin halk bildiği en iyi şey hakkında yorum yapar. “Geçen yıl ürettiğim bir kilo buğday ile bir litre mazot alırken bugün ancak onun beşte birini alıyorum” diye karşılaştırmayla başlayıp biten cümleler onların günlük hayatının göbeğindedir. Sadece çiftçi ya da diğer üreticiler değil, her rasyonel tüketici, aramalı sağlayıcı, finasal piyasalarda yatırım yapanlar, kısacası herkes bu karşılaştırmayı yapar.
Yatırım portföyünde döviz, hisse senedi, bono bulunan bir kişinin ürünlerin karşılaştırmalı getiri ve fiyatlarını dakikada bir izlediğini görürüz. Bir ücretlinin ev giderlerini oluşturan ürün ve hizmet fiyatlarını fatura, fiş ve benzeri belgelerle karşılaştırmadığı bir an bulmak neredeyse olanaksızdır.
Halk ve yatırımcı bunu yaparken devlet ya da onu yönetmeye çalışan hükümet ne yapar?
Hükümet, para politikasıyla faizi ve bir adım ileri giderek istihdam ve işsizlik dengesini, maliye politikası ile de büyüme, işsizlik, gelişme, teknolojik ilerleme gibi değişkenleri etkilemeye çalışır.
***
Dikkat ederseniz tüm etkenler ve değişkenler ya barter (miktar değişim oranları) ya da fiyat birimlerine göre şekil alır. Örneğin faiz-enflasyon oranı farkı, ürünlerin (nispi) fiyat oranı, işsizlik-istihdam oran farkı ve benzeri tüm karşılaştırmalar sürekli dengede tutulması gereken istatistikler olarak karşımıza çıkıyor.
Doğal olanı da bu esasında.
Kişi bütçesine göre harcama dağılımını yaparken tüm fiyatların yanında onların oranını gözetir, devlet örneğin istihdam ve işsizlik dengesini planlarken çalışanların sanayi, tarım ve hizmetlerdeki ücret yapısının uyumuna bakar, finansal yatırımcı ise yatırım araç ve ürünlerin fiyat oranı ve değişimini gözeterek ekonomik davranışına yön verir.
İŞTE BU DENGE BOZULDU ÜLKEMİZDE
Kaynağını çokça tartıştığımız nedenlerden dolayı nispi fiyat ile barter sisteminin temeli olan ürün değiş-tokuşu dengesi 2018’den bu yana inanılmaz değişime ve daha da tehlikelisi oynaklığa sahip oldu ve olmaya da devam ediyor.
Üretilen bir kilo buğdayın maliyet kompozisyonunu belirleyen ilaç, işçi, tohum, gübre, su, elektrik, mazot, bakım, traktör, ve benzeri girdilerin fiyatlarında ve fiyat oranlarındaki inanılmaz değişimin yanında tüm bunların buğday fiyatı ile oransal değişimleri bu fotoğrafı açıkça ortaya koyuyor.
Örnek mi?
Elektrik fiyatının buğday fiyatına oranı.
Mazot fiyatının buğday fiyatına oranı.
Gübre fiyatının buğday fiyatına oranı.
Ya da aynı kapsamda fiyat değişimleri oranı.
***
Ücretler, ürün tarla fiyatı, faiz, kira ve ürün market fiyatları arasındaki dengeyi oluşturmadan enflasyonla mücadele yapılamayacağını iyi bilen sözde karar vericiler, en çok da tarımı bitiren bu son hamle ile daha uzun süre Ukrayna buğdayına güvenli koridor oluşturup komisyonunu almaya devam eder.
