Geçen haftaki yazımda, Türkiye İş Bankası Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Ersin Özince’nin, “İşlerimize katma değer için Ar-Ge lazım, Ar-Ge için kaliteli üniversite ve bilim insanı lazım. Bilim adamına kalkıp bankacıdan az para verirseniz olmaz” şeklindeki çok doğru saptamasına yer vermiş ve olayın “bilim adamı” yönünü bu hafta ele alacağımı söylemiştim. Bu vesileyle önce, sanırım yalnızca ülkemizde rastlanan bir garabete değinmek istiyorum.

Günlük dilimizde “gerçek sanat”, “gerçek sanatçı” ve “gerçek bilim adamı” gibi kullanımlara çok sık yer veriyoruz. Öyle ki, insanın aklına bazen şöyle bir soru takılıyor: Acaba bu ülkede sanatın, sanatçının ve bilim adamının/insanının “gerçek olmayan”ı artık bu kadar korkutucu boyutlarda mı ki, bunların “gerçek olanına” rastladığımızda bu kadar vurgulama gereğini duyuyoruz?

Bu soruya -yazık ki!- çok rahatlıkla “evet” yanıtını verebileceğinizden kuşkunuz olmasın! Çünkü bir ülke ki, düşüncesinden sanatına, biliminden teknolojisine, “uygarlık” sözcüğünün içini dolduran ne varsa, tümüne yıllardır kendi üretimiyle değil, fakat “ithal” ya da “dışalım” yoluyla ulaşma gibi umarsız bir alışkanlığın pençesinde kıvranmaktadır -ya da daha doğrusu, “kendini böyle bir alışkanlığın kollarına gönüllü bırakmış” mı desek?-, o ülkede sanatın da, bilimin de, sanatçının da gerçek olanının ve olmayanın rahatça birbirine karışması, birbirinin yerine kullanılması kaçınılmaz bir sonuçtur.

Şimdi gelelim “kaliteli” bilim adamına. Gerçi bunun “kalitesiz” olanına, yukarıdaki nedenlerden ötürü, “bilim adamı” demek caiz değildir ama yine yukarıdaki nedenlerden ötürü, bu ayrımı yapmaya elimiz mahkûm.

Evet, “kaliteli” bilim adamı.

Bilindiği gibi, Mustafa Kemal, Hitler Almanyası’ndan çıkmak zorunda kalan yaklaşık yüz kırk dünyaca ünlü bilim adamına Türkiye’nin ve Türk üniversitelerinin kapılarını açmıştı. Onlardan biri olan Alman mimar Brono Taut, anılarında şöyle der: “Gazi’nin bize söyledikleri arasında beni en etkileyeni şu olmuştu: Sizden geleceğin Türk mimarlarını yetiştirmenizi istiyorum!” Bu, elbette ırkçı değil, ama sırılsıklam ‘bilimsel’ bir istektir; başka deyişle, bilimin evrenselliğini asla yadsımayan, ama bu ülkenin çocuklarının bu ülkenin çocukları kalarak bilimin evrenselliği ile tanıştırılması iradesini içeren bir taleptir!

Yüz kırk dünyaca ünlü bilim adamına üniversitelerimizin kapılarının açılması, Türkiye’de modern anlamda bilim geleneğinin kurulması için atılmış en büyük adımdır. Mustafa Kemal’in ölümünün ardından bu kişilerin, “Artık biz olduk, size gerek kalmadı!” diye gönderilmeleri de o adımın karşılaştığı en büyük sabotajdır.

Daha yeni yaşanmış bir olay. Bir toplantı için “yabancı dilde” (yani İngilizce) eğitim veren üniversitelerimizden birine giden bir sanatçımız, öğrencilerin sürekli yabancı sözcükler kullanmalarından bunalıp bazılarının Türkçe karşılıklarını sorar. Türkiye’deki Türk üniversitesinin bu Türkçe karşılıkları bulmakta zorlanan Türk öğrencilerinden bazılarının ağzından ise şöyle bir soru çıkar: “How do you say it in Turkish?” Yani “Bunu Türkçe nasıl söylersiniz?”

Bunlar da “bilim adamlarımızca” yetiştirilmekte olan “öğrencilerimiz”dir.

Gerçek “bilim adamlığı”, salt bilgi birikimini çok aşan, bir zihniyet ve bilinç meselesi olan bir uğraştır. “You know what I mean?” Pardon: Anladınız mı ne demek istediğimi?

\n\n