Yirminci Dünya Kupası Mundial 2014, Brezilya’nın Sao Paulo kentinde gösteriler arasında başladı. Futbol ve samba ülkesi olarak anılan Brezilya, Dünya Kupası’nda en fazla final oynayan (7 kez) ve en fazla şampiyon ( 5 kez) olan ülke.
Futbol Brezilya’da bir başka tutku ve yoksulun başlıca sınıf atlama aracıydı yıllarca.
Doğrusu bu Brezilya’ya özgü değil, tüm dünyada aynı durum söz konusu.
Yirminci yüzyılın en büyük toplumsal afyonlarından biri futbol.
Geçen yüzyılın en dayanıklı despotlarından, Salazar’ın şu lafı çok ünlüydü:
- Ben Portekiz’i yıllarca üç “f” sayesinde yönettim.
Bu üç “f”nin biri, hatta birincisi futboldu.
Ülkemizde bir zamanlar, “Ne sağcıyım ne solcu, futbolcuyum, futbolcu!” deyimi, futbolun nasıl bir depolitizasyon ve bilinçsizleştirme aracı olduğunun göstergesiydi.
İngiltere’de Thatcher dönemi ile birlikte 20. yüzyılın dördüncü çeyreğinde, statlar ve çevresinde Hooligan denen, kendisini takımıyla özdeşleştirmiş, beceriksiz, hünersiz, donanımsız, şiddete tapan yeni bir tür türedi.
Bu gelişmelere koşut olarak, bir spor olarak çıkmış olan futbol hızla bir gösteri sanatına, hatta bir sanayiye dönüşmekteydi.

***

Brezilya’da “favella” çocuklarının rüyaları, bütün gecekondu çocuklarının ortak düşüne dönüşmüştü.
Dün burada, Arjantin’de oynanan 1978 Dünya Kupası’nın ülke diktatörü Videla tarafından nasıl kullanıldığını, yüz milyorlarca doların cinayetleri, işkenceleri örtbas etmek için nasıl ustaca akıtıldığını anlatmıştık.
Arjantin’in şampiyonluğu ile biten o Dünya Kupası’na gösterilen ilgi ile cinayet ve işkence kurbanlarının yazgılarına gösterilen ilgisizliğin çarpıcı tezadı utanç vericiydi.
Aradan 36 yıl geçti, Arjantin gibi, yine bir futbol ülkesi olan Brezilya’da Mundial 2014 yapılıyor.
Aradan geçen süre içinde futbol sanayisinin cirosu dünya çapında inanılmaz boyutlara erişti. Mundial 1978 için harcanan para 700 milyon dolarken Mundial 2014 için harcanan para ise 3 milyarı stat yapımı ya da yenilenmesi için olmak üzere 10 milyar Avro (1 Avro 1. 3538 dolar).
Aradan geçen zamanda ülkelere göre değişenler ve değişmeyenler var.
78 Arjantin ile 2014 Brezilya örneklerinde değişmeyenler, ekonomik kriz, yoksulluk, yüksek enflasyon, buna bağlı olarak yüksek çocuk ölümleri.
Buna karşılık çok önemli bir değişiklik de var ki, o da artık Brezilyalıların, evet hem de Brezilyalıların, futbolun toplumsal bir uyuşturucu olarak kullanılmasını kabul etmemeleri ve isyan bayrağını açarak Mundial 2014 çılgınlığı israfını protesto etmeleri.

***

Tabii ki, hâlâ bir miktar top salak var. Ama öte yandan da sosyal konut yapılmazken 3 milyar doların statlara ayrılması öfke selinin kabarmasına yol açabiliyor.
Brezilya’da ülkenin dört bir yanında gösteriler yapılıyor. Açılışın yapıldığı Sao Paulo kentinde metro çalışanları mahkemenin kararına karşın grevlerini sürdürüyorlar.
Bütün bunlar iyi gelişmelerdir.
Bu sözlerime bakarak bir futbol karşıtı olduğumu sanmayın.
Tam tersine! Hatta futbola yüklenen günahların da salt onun yapısından değil, kullanım biçiminden kaynaklandığını düşünüyorum.
Gerçekten de ne yaptığın kadar, nasıl yaptığının da önemli olduğunu unutmamalıyız.
Yıllar yılı geniş kitleleri uyutmak için kullanılan futbol artık eskisi gibi kullanılamıyor.
Statyumlar artık toplumsal afyonkeşhaneler olmaktan çıkıyor, oradan da toplumsal protestolar yükselebiliyor.
Bunun abartılmasının da ileride doğurabileceği sakıncaları görmezden gelmeksizin, gelişmenin yine de iyi yönde olduğunu, futbolun baskı rejimlerinin siyasal afyonu olmaktan çıkarılmasının sevindirici olduğunu söyleyebiliriz.
Bir Mundial 1978’e bakın, bir de Mundial 2014’e!
Nereden nereye?..