En ‘yeni Ortadoğu’
Ergin Yıldızoğlu
Son Köşe Yazıları

En ‘yeni Ortadoğu’

19.05.2025 04:00
Güncellenme:
Takip Et:

Arab News’den bir yorumcu, ABD Başkanı Donald Trump’ın 13 Mayıs tarihli Riyad konuşması “Sadece Suudi-ABD ilişkileri için değil, tüm bölge için bir dönüm noktası olarak tarih kitaplarına geçeceğine şüphe yok” diyordu. Birçok yorumcu bu konuşmayla tüm Ortadoğu’da paradigmaların değiştiğini iddia ediyor: “Hemen anlaşma arzusu jeopolitik kaygıların önüne geçti.” 

Trump’ın konuşmasının bir yüzünde bölgesel uzlaşma vurgusu, geçmiş Amerikan politikalarının hatalarının kabulü; özellikle İran’a uzatılan “zeytin dalı”, Suriye’ye uygulanan yaptırımların kaldırılması ve Filistinliler için daha iyi koşullar yaratma taahhüdü var. Bu değişiklik vaatlerinin öbür yüzü ise emperyalist rekabete, bu rekabetin bölgeye dayattığı siyasi gericiliğe ilişkindir, özgürlüğe, adalete ve refaha değil. 

TİCARET-POLİTİKA

Son on yılda ABD’nin askeri ve diplomatik olarak Ortadoğu’dan kademeli çekilişi, Çin’e büyük bir fırsat sundu. Pekin, Kuşak ve Yol Girişimi ile Körfez’den Akdeniz’e uzanan bir ekonomik, teknolojik ağ kurarken enerji, finans, lojistik ve dijital altyapı yatırımlarıyla bölgeye derinlemesine nüfuz etti. Çin’in, İran ve Suudi Arabistan arasında arabuluculuk yapması, Huawei ile yapılan teknoloji anlaşmaları ve “petro-yuan” üzerinden enerji ticareti, Washington’ın bölgedeki geleneksel üstünlüğünü sarsmaya başladı. 

Trump’ın Riyad ziyaretinin temel amacı işte bu gidişatı ticari anlaşmalarla tersine çevirmekti. ABD, 2 triyon dolara ulaşan yatırım, silah, ileri teknoloji transferi anlaşmalarıyla, Körfez ülkelerini yeniden kendi yörüngesine çekmeye çalışıyor. Özellikle yapay zekâ, bulut bilişim ve savunma sanayisi gibi stratejik alanlarda Çin’in etkisini sınırlamak için “dijital egemenlik” kavramını öne çıkarıyor. ABD’nin Suriye’ye uyguladığı yaptırımları kaldırması ve Lübnan’ın yeniden inşasına destek sözü, Pakistan’la sıfır gümrüklü ticaret anlaşması planı, Trump ile Netanyahu arasında artan gerginliğe ilişkin yorumlar, Çin’in bölgedeki jeopolitik ve ekonomik hamlelerine karşı hamleler olarak öne çıkıyor. 

EMPERYALİZM-SİYASİ GERİCİLİK

Trump konuşmasında, Körfez ülkelerinin-özellikle Suudi Arabistan, BAE ve Katar’ın-bölgesel dönüşümdeki rolünün altını çizdi, “barış, refah ve ilerleme” temalarını sıkça kullandı. Trump’ın “yeni Ortadoğu” vizyonu, bölge ülkelerinin kendi ulusal geleneklerine sahip çıkarak ilerlediğini, Batı’nın müdahaleci politikalarının başarısız olduğunu vurguluyor. Ancak bu söylem, Körfez ülkelerinde ekonomik ve toplumsal dönüşüm överken otoriter yönetimlerin, ifade özgürlüğü, siyasi katılım ve temel haklar konusunda, demokratik hareketler üzerinde baskı ve terörü meşrulaştırıyor

Trump, geçmişteki müdahaleci politikaları eleştirirken bölgeye yeniden liderlik etme iddiasını, “dijital güvenlik” kavramı altında silah satma, adeta haraca bağlama politikasını sürdürüyor. Çin ise Batı’nın “demokrasi ve insan hakları” söylemlerinin aksine, otoriter rejimlerle işbirliğini derinleştiriyor ve kendi dijital gözetim modellerini ihraç ediyor. 

Her iki güç de bölge halklarının gerçek anlamda özgürleşmesi ve demokratikleşmesi için değil, kendi çıkarlarını maksimize etmek için hareket ediyor. Emperyalist rekabet, askeri işgallerden çok, ekonomik bağımlılık, teknoloji transferi ve dijital altyapı üzerinden kurulan yeni bir “bağımlılık zinciri” yaratıyor. Bu zincir, bölge ülkelerinin kendi kalkınma vizyonlarını belirlemesini zorlaştırırken siyasi gericiliği de yeniden üretiyor. 

Filistin meselesi ise emperyalist rekabetin ve siyasi gericiliğin en açık göstergesi olarak ortada duruyor. ABD’nin ve Batı’nın, Körfez ülkelerinin “barış planları” Filistinlilerin adalet ve özgürlük taleplerini karşılamaktan çok uzak; Çin ise bu sorunda sessiz kalarak statükoyu kabulleniyor. ABD bölgesel çıkarına öncelik vermeye başlarken Netanyahu ve İsrail’in bölgedeki önemi görece geriliyor gibi görünse de Gazze soykırımı ve Batı Şeria’daki işgal politikaları, emperyalist çıkarların ve siyasi gericiliğin bölgeye ne denli zarar verdiğini gösteriyor. 

“En yeni Ortadoğu”da emperyalist rekabet yoğunlaşırken ekonomik, teknolojik ve diplomatik hamleler, daha çok silah satma çabaları, savaş riskini de büyütüyor.

İlgili Konular: #Trump

Yazarın Son Yazıları

Kuyruğunu yiyerek…

ABD Ulusal İstihbarat Direktörü Tulsi Gabbard, “İran nükleer silah yapmıyor” dedi ama ABD’de bir irade, İran’ın nükleer tesislerini bombaladı. İngiliz başbakanı hemen desteğini açıkladı. Bu müstehcen resme uzaktan bütününü anlamaya çalışarak bakarsak ne görüyoruz? Emperyalist kapitalist uygarlık, kendi kuyruğunu yiyerek yaşamaya çalışan bir yılana benzemiyor mu?

Devamını Oku
23.06.2025
Kapitalizmin grotesk hakikati

İsrail’in Gazze soykırımının ardından İran’a düzenlediği saldırılar, Batı merkezli emperyalist kapitalizmin grotesk hakikatini sergiliyor.

Devamını Oku
19.06.2025
Rüya mı kâbus mu?

Netanyahu’nun 30 yıllık rüyası nihayet gerçekleşti. İsrail, İran’ın nükleer programının “geri dönülmez” bir noktaya geldiğini iddia ederek nükleer ve askeri altyapısını hedef aldı.

Devamını Oku
16.06.2025
Los Angeles’ta faşizm

Los Angeles’ta, Trump rejiminin göçmen karşıtı baskınlarına tepki olarak başlayan barışçıl protestolar, 4 bin ulusal muhafızın devreye girmesiyle şiddetli çatışmalara dönüştü...

Devamını Oku
12.06.2025
Bir mektup, iki soru

Geçen hafta Abdullah Öcalan’ın PKK’nin 12. kongresine gönderdiği “tarihi” mektubun ideolojik, tarihsel ve felsefi iddiaları birçok mecrada yorumlandı.

Devamını Oku
09.06.2025
İklim-faşizm-YZ

Bu hafta Polonya seçimlerinin sonuçlarıyla Dünya Meteoroloji Örgütü’nün (WMO) yayımladığı son iklim verilerini, Wall Street Journal’ın yapay zekâ (YZ) ile ilgili uyarılarını birlikte okuyunca düşündüm...

Devamını Oku
05.06.2025