IMF’nin önceki eylül ayında İstanbul’da yapılan Sonbahar Toplantıları’nın ana teması “toparlanmanın sürdürülmesi” olarak belirlenmiş idi. Çok geçmeden 2010 yılının krizden çıkış yılı olduğu ve sadece bir yol kazasından ibaret olduğu savlanan küresel krizin artık geride kaldığı muştulanmaktaydı.

Oysa, 2010 yılının inişli çıkışlı aylarından sonra 2011’in verileri, kapitalizmin merkez ekonomilerinde süregelen durgunluk ve yüksek işsizlik; canlandırma paketleriyle ayakta durmaya çalışan birçok ülkede devlet bütçelerinin neredeyse iflasa sürüklenmesi; şiddetlenen uluslararası gerilimler ve yükselen açık faşizm tehditleriyle birlikte küresel kapitalizmin son derece karmaşık ve sistemik bir kriziyle karşı karşıya olduğumuzu belirlemekte.

2011’in ilk çeyreğinde İngiltere ekonomisinin büyüme hızı sadece yüzde 0.5 olarak açıklandı. ABD’de büyüme oranı ise yüzde 1.8 olarak belirlendi. Oysa ABD ekonomisi 2010’un son çeyreğinde yüzde 3 oranında büyüme göstermiş idi. Kanada ise 2011’i negatif büyüme hızıyla karşıladı. Küresel kapitalizmin itici gücü olarak gösterilen Çin’de de durgunluk ve yükselen enflasyon tehdidi 2011’in yeniden bir yavaşlama yılı olacağını vurgulamakta. İspanya’da resmi işsizlik rakamları yüzde 21.3 (genç işsizlik oranı yüzde 40) olarak belirlenirken, artık iflas ettiği duyurulan Yunanistan, küresel finans piyasalarından kaynak bulabilmek için yüzde 23.5 düzeyinde faiz sunmak zorunda bırakılmakta.

Aşağıdaki grafikte 2007- sonrasının, kapitalizmin merkez ekonomisi ABD’de bundan önceki belli başlı kriz günlerindeki işsizlik oranları ile karşılaştırması verilmekte. 2007 krizi iş kayıplarının şiddeti ve uzunluğu bakımından bundan önceki tüm krizleri geride bırakmış durumda. Petrol şoku diye anılan 1974 krizinde ABD’de işsizlik sadece yüzde 2.5 oranında artmış ve toparlanma 18 ay sürmüş idi. 1981-83 dünya borç krizi ve 1990-93 finansal krizlerinde de ABD ekonomisindeki istihdam kayıpları yüzde 3’ü aşmamış, toparlanma ise 30 ay içinde tamamlanmıştı. 2007-sonrasında ise ABD ekonomisinde işsizlik artışının yüzde 6’ya ulaştığı ve istihdam kayıplarının 40 ay sonrasında hâlâ yüzde 5 düzeyinde direnç gösterdiği bir sistemik kriz ile karşı karşıya olduğumuzu gözlemekteyiz.

Kaynaklar: Amanda Cox, New York Times, 1 Nisan 2011 ve David McNally, “And They Call This A Recovery?” The Bullet, e-bulletin no 497, Mayıs 2011.

Kapitalizmin küresel krizi 2007’de patlak verip 2008’de alevlenirken OECD ülkeleri bir bütün olarak yüzde 6 küçülmüş; dünya sanayi üretimi yüzde 13 gerilemiş; dünya ticaret hacmi ise yüzde 20 daralmış idi. 2011’in verileri, “büyük durgunluk” diye anılan işte bu kriz günlerinin üzerine birikmekte. Kapitalizmin sistemik, küresel krizi uzayıp giden bir “toparlanma” beklentisine karşın bir türlü aşılamıyor. Yaygın ve sürekli işsizlik, yatırımlarda yavaşlama ve yükselen dünya enflasyonu “2007-?” küresel krizinin ana özelliklerini oluşturuyor.

Önümüzdeki haftaki yazımda söz konusu “uzun” kriz günlerinin yapısal niteliklerini daha yakından incelemek arzusundayım.