Kavramlar dünyasını elinde kirli bir çomakla karıştıran çağımızın emperyal güçleri ve onların daimi hizmetkârı liberaller kelimelerle oynamayı pek seviyorlar.

Ne yazık, Türkiye’nin Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu da öyle yapıyor.

“Ulusçulukla hesaplaşmak zamanının geldiğini” söylerken, neden milliyetçilik kavramını tercih etmediğini sona bırakalım, hesaplaşmak istediği ulusçuluğu gözden geçirelim.

***

Ulusçuluk, yani milliyetçilik kapitalizmle ilişkili bir olgudur. Kapitalizmin gelişmeye başladığı yıllarda yükselen ideolojidir. Milliyetçiliğin kapitalizmin saf ideolojisi olan ve bireylerin kanun önünde “eşitliği”ni savunan, piyasada serbestçe mal (emek dahil) alıp satabilmek ilkesini ödünsüz savunan liberalizmle işbirliği ise kapitalistlerin pazarları genişletmek amacına pek uygun düşmüştür. Bu işbirliği, küreselleşme çağı adı verilen günümüzde de çok yönlü olarak sürmektedir.

Milliyetçiliğin bir başka olgu ve kavramla da yakın akrabalığı var: Muhafazakârlık. Kapitalizmin ilk evrelerinde Batı’da din ve aristokrasi ile birlikte anılan muhafazakârlık, sanayi devriminden sonra hızla ve akışkan bir biçimde, din ile birlikte sermayenin kullanışlı, işe yarar ideolojisi olmuştur.

***

Peki, milliyetçiliği bu şekilde anlatmak gerçeği eksiksiz anlamayı mümkün kılıyor mu? Genel çerçevenin dışında düşünmemek koşuluyla, emperyalizmin yayılmacı emellerine karşı duran ülkelerde milliyetçi ya da ulusçu düşünce ve eylem, milliyetçiliğin kötü mirasından kendini kurtarmak için “yurtseverlik” olarak kendini adlandırmayı seçmiştir. Örneğin 2. Dünya Savaşı’nda Nazi Almanyası’nın ya da faşist İtalya’nın milliyetçi yayılmacı ideolojisine karşı savaşanların kendilerine “yurtsever” demeleri ya da genç sosyalist ülkenin savaşa “Büyük Anayurt Savaşı” adını vermesi gibi. Bizim Kurtuluş ya da İstiklal Savaşımız da örnek verilebilir. Bir ulus yaratma çabası ile birleşerek, çağdaşlaşmaya eşlik etmesi düşünülen bir ideoloji olarak 50’lere kadar etkin olduğu, daha sonra “Türk İslam sentezi” gibi dini referanslarla aslına rücu ettiği de söylenebilir.

***

Peki, şimdi nerede duruyor milliyetçilik ya da ulusçuluk? \t

Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, “ulusçulukla hesaplaşmak gerek” derken neyi anlatmak istiyor? Aslında açık sözlüdür Davutoğlu milliyetçilik olarak, adlandırmaktan ısrarla kaçındığı ulusçuluk tanımı da şöyledir: “19. yüzyıl ideolojisi olan ulusçuluk Avrupa’da feodalite ile bölünmüş yapıları bütünleştirdi. Bizde ise tarihten gelmiş organik yapıları dağıtarak geçici, suni karşıtlıklar ve kimlikler ortaya çıkardı. Hepimizin bu ayrıştırıcı kültürle hesaplaşma zamanı geldi. Herkesin kültürel kimliği, dili başlı başına insanlık birikimi açısından değerlidir. Ama bu bölünme değil birleşme vasıtası olarak değerlendirilmeli.” (Cansu Çamlıbel söyleşisi- Hürriyet)

Görüldüğü gibi Davutoğlu, Batı’yı anlatırken neredeyse “tarihselci”dir. Türkiye’yi, bölgeyi, daha doğrusu Osmanlı’yı ya da onun anlatımı ile “tarihten gelmiş organik yapıları” anlatırken ise daha başka bir ideolojik yaklaşım sergiliyor. Bu ideolojik yaklaşım dinle, ümmetle ve eski Osmanlı topraklarıyla özdeşleşiyor. Kuşkusuz onun eski Osmanlı topraklarının işgalini ya da ilhakını savunduğunu söylemiyoruz. Ama din ve muhafazakârlık temelinde bir ideolojik hegemonyayı savunduğu, ulusçulukla yani milliyetçilikle bu temelde “hesaplaşmak” istediği apaçık ortadadır. “Milliyetçilikle hesaplaşmak” istediğini söylemek de işine gelmiyor Davutoğlu’nun, ulusçuluğu tercih ediyor. \t

Yalnız milliyetçileri değil, herkesi kandırabilmeyi umuyor.

Olacak iş değildir... Çünkü biz onun hesaplaşmak istediği milliyetçilikle çoktan hesaplaştık, şimdi varmak istediği yerle ilgiliyiz..

Kavramları karıştırmak istemeyenlere ya da karıştırıcılarla tartışmak isteyenlere Yordam Kitap’tan çıkan “Siyaset Bilimi, Kavramlar, İdeolojiler, Disiplinler Arası İlişkiler” adlı eseri öneriyorum.