Erdoğan - Biden zirvesine hazırlık olarak yapılan Çavuşoğlu - Blinken, Akar - Austin, Önal - Sherman görüşmelerini değerlendirdiğimiz geçen haftaki yazımızda şu saptamayı yapmıştık: “Ankara ile Washington, ‘Türk-Amerikan ilişkilerindeki sorunları paranteze alarak yeni işbirliği alanları oluşturma niyetinde’ uzlaşmış durumda.”

Bu görüşmeleri izleyen Greenfield - Kalın görüşmesi de aynı uzlaşının işaretlerini verdi.

ABD’nin S-400 alternatifi

Paranteze alınmaya çalışılan en önemli konu S-400. Yine ikili görüşmeleri değerlendirdiğimiz geçen haftaki bir başka yazımızda, Çavuşoğlu’nun Blinken’a bu konuda bir “non-paper” verdiğini, Washington’ın da karşılığında Ankara’ya “alternatif sunduğunu” belirtmiştik. 

ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Wendy Sherman’ın CNN Türk’te söylediği “Türkiye’ye alternatif sunduk” açıklamasının peşine düşen Hande Fırat, öğrendiklerini yazdı: “Amerikan yönetimi Türkiye’den S-400’leri aktive etmediğine ve etmeyeceğine ilişkin yazılı bir taahhüt istiyor. S-400’lerin aktive edilmediğinin denetimi Amerikan askeri uzmanları tarafından yapılacak. Bu denetim formülü taahhütte de yer alsın istiyorlar.” (Hürriyet, 8.6.2021).

Hande Fırat, “Edindiğim bilgilere göre Türkiye teklifi kabul etmemiş” diyor. Umarız öyledir.

Fakat önemle belirtelim: Ankara S-400’leri aktif hale getirmediği ve örneğin Akar’ın “Girit formülü” gibi seçenekler dile getirdiği müddetçe ABD daha çok alternatif sunar! Baskıdan kurtulmanın bazen en iyi yolu kesip atmaktır; bu örnekte S-400’leri çalıştırmaktır.

Ukrayna-Karadeniz dosyası 

Türkiye ile ABD arasında paranteze sığdırılmayacak önemde ve çoklukta sorunlar var. Fakat buna rağmen Erdoğan’ın iç politikadaki ve ekonomideki ihtiyaçları ile Biden’ın Çin ve Rusya planları için sorunlar paranteze alınmaya çalışılacak. Karşılığında da yeni işbirliği alanlarında yoğunlaşılacak. Peki, nedir yeni işbirliği alanları? 

1) Ukrayna - Karadeniz konusu, ABD’nin Türkiye - Rusya işbirliğini sabote edebileceğini düşündüğü en önemli alan.

Geçen aylarda ABD Ukrayna’da yeniden bir cephe açmaya çalışarak hem AB’yi hem de Türkiye’yi Rusya’ya karşı harekete geçirmeye çalıştı. Kısmen başarılı oldu ama Rusya’nın sahadaki kararlılığı nedeniyle bir noktada durmak zorunda kaldı.

Ankara’nın Karadeniz’de katıldığı NATO tatbikatları, Montrö’yü tartışmaya açması, Ukrayna ve Gürcistan’ın NATO üyeliğine destek vermesi, Ukrayna’ya İHA satması, Kırım açıklamaları Moskova’da rahatsızlık yarattı. Washington şu aşamada bu kadarını yeterli görüyor. Nasılsa NATO 2030 konseptiyle devamı gelecek!

Afganistan dosyası

Hafta başında CRI Türk için yaptığım “ABD-Çin Mücadelesinde Orta Asya Cephesi” başlıklı incelemede, Çin’in Kuşak ve Yol İnisiyatifi nedeniyle ABD’nin Orta Asya için bazı planlamalar yaptığını yazdım. 

Amerikan basınının ortaya çıkardığı “Pentagon’un gizli ordusu” konusunda bir Pentagon belgesinde, ABD’nin Kazakistan, Özbekistan, Tacikistan ve Türkmenistan’ın da bulunduğu bazı ülkelerde önümüzdeki dönemde askeri tesisler inşa etmeye hazırlandığına kadar kimi gelişmeler, Orta Asya’nın önemine işaret ediyor. 

Daha ilginci de şuydu: CIA uzman analisti Paul Goble, ABD yönetimiyle görüşecek AKP hükümetine şu tavsiyede bulunuyordu: “Türkiye, Orta Asya’daki nüfuzunu ABD ile görüşmelerinde masaya getirmeli.” (Amerika’nın Sesi, 12.5.2021)

Tam da öyle oldu... 

Fatih Çekirge’ye konuşan Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Reuters’in duyurduğu “Türkiye, geri çekilmenin ardından Kâbil’deki Hamid Karzai Havaalanı’nın güvenliği ve yönetimini üstlenme teklifinde bulundu” haberini doğrulamış oldu. Akar’ın sözleri şöyle: “Afganistan ile ilgili ABD’lilerle görüşüyoruz. NATO Savunma Bakanları Toplantısı’nda konuştuk, ABD’lilerle heyetler arasında konuşuluyor. Afganistan’da kalma niyetimiz var. Siyasi, mali ve lojistik destek verildiği takdirde biz Hamid Karzai Uluslararası Havalimanı’nda kalabiliriz” (Hürriyet, 7.6.2021).

Anımsatalım: ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Sullivan, Beyaz Saray’daki basın toplantısında Erdoğan - Biden zirvesinin gündeminde Afganistan konusunun da olduğunu söylemişti.

Görünen o ki Ankara ile Washington, Ukrayna ve Afganistan işbirliği dosyalarıyla 14 Haziran’da zaman kazanmaya çalışacaklar. 

Ancak özellikle Greenfield - Kalın görüşmesinde konuşulan konular ile ABD’nin Suriye’nin kuzeydoğusunda petrol muafiyetini kaldırma başta kimi yeni kararları, Türkiye-Rusya ilişkilerine yeni sorunlar ekleme hamlesi gibi görünüyor.