İsrail’in “etnik temizlik” hedefli saldırıları, Küresel Güney’de iki konuyu öne çıkardı: “İki devletli çözüm”cülük ve “kolektif arabuluculuk.”

Bugün bu iki kavramı inceleyeceğiz:

İKİ HALK İÇİN İKİ DEVLET

1) BM’nin kararına atıfla “iki devletli çözüm”cülük ya da şimdilerde Çin ve Rusya’nın öne çıkardığı şekliyle “iki halk için iki devlet” çözümü yükseliyor.

Bugüne kadar “iki devletli çözüm” bir BM kararı olduğu için ABD tarafından da “dile getiriliyor” ancak savunulmuyordu. ABD’nin pratikte savunduğu “çözümsüzlük” statükosuydu. Çünkü o statüko içinde İsrail, katlettiği Filistinlilerin topraklarına “Yahudi yerleşim bölgesi” kurarak işgalini genişletebiliyordu.

Küresel Güney’in yeni dünyada ağırlık kazanması tabloyu değiştirdi: “İki devletli çözüm” isteyenler artık dünyanın büyük çoğunluğu, ABD’nin “çözümsüzlük statükosunu” savunanlar ise “Kuzey Atlantik”ten ibaret.

KOLEKTİF ARABULUCULUK

2) ABD’nin İsrail-Filistin sorununda arabuluculuğu “tekeline” alarak sürdürebildiği “çözümsüzlük statükosu”nun yerini, çok kutuplu dünyanın bir getirisi olarak “kolektif arabuluculuk” almaya başladı.

Gerek Türkiye ve Mısır başta bölge ülkeleri, gerekse Çin ve Rusya gibi küresel güçler, ABD’nin tekelini yıkarak çözümü “kolektif arabuluculuk” ile sağlamaya çalışıyorlar.

Kuşkusuz henüz sonuç almayı sağlayamadı ancak dünyanın gidişatına bakılırsa, önümüzdeki süreçlerde, dünyanın pek çok sorununa çözüm artık “kolektif arabuluculuk” ile aranacak.

ATATÜRK’ÜN FORMÜLÜ

“Kolektif arabuluculuk” eğilimi, kaçınılmaz olarak “kolektif güvenlik” eğilimini de yükseltecektir.

Kolektif güvenlik, kabaca kendi güvenliğini başkalarının güvensizliği pahasına inşa etmeyen, yani bölünmez güvenlik anlayışını temel prensip kabul eden güvenlik anlayışıdır.

Atatürk’ün “Yurtta barış, dünyada barış” sözü hem bir hedef hem de o hedefe varmak üzere uygulanacak “kolektif güvenlik” anlayışı formülüdür: Türkiye’nin barışı komşularda/bölgesinde/dünyada barış olmasına, komşularının barışı da Türkiye’de barış olmasına bağlıdır.

Emperyalizm ve savaş aygıtı NATO, kolektif güvenlik yerine dünyaya “önleyici vuruş” uygulamasını dayattı. Kendi güvenliği için önden saldırmayı ve işgali savunan bu uygulama, pratikte şöyle formüle edildi: “ABD’nin güvenliği Atlantik’in güvenliğine, Atlantik’in güvenliği ise Rusya’nın çevrelenmesine bağlıdır.” Bu jeopolitik yaklaşım, Soğuk Savaş’ın ardından formüle ekler yapılarak “ABD’nin güvenliği, Çin’in çevrelenmesine bağlıdır”a kadar uzatıldı.

KÜRESEL GÜVENLİK İNİSİYATİFİ

Bu “başkalarının güvensizliği üzerine ya da başkalarının güvenliğini yok sayarak kendi güvenliğini inşa etme” yaklaşımı, sürekli savaşlar doğurmaktadır. Komşusunun güvenliği pahasına kendi güvenliğini inşa edebilmek hem sorunlara kesin çözüm getirmez hem de uygulanması son tahlilde mümkün değildir; komşusuyla birlikte ortak güvenlik inşa etmek ise sorunlara kalıcı çözüm demektir.

Özetle Filistin’i yok sayarak Filistinlilerin güvenliği pahasına İsrail’in güvenliği sağlanamaz, “güven içinde İsrail” oluşturulamaz!

Çok kutuplu dünya ve Küresel Güney/Doğu inisiyatifi, kaçınılmaz olarak “kolektif güvenlik” anlayışını egemen kılacaktır. Çin, 21 Nisan 2022’de “küresel güvenlik inisiyatifi”ni ilan ederek Küresel Güney’in bu çıkışını başlatmıştı.