BİRKAÇ gün ya da bir iki hafta için de olsa bir yerlere gidip döndüğünüzde yeniden göreceğinizi düşündüklerinizden eksilen olmuşsa tuhaf bir duyguya kapılırsınız; giden tek kişi de olsa, bazen ortalık tenhalaşmış gibi gelir size ve yerini nasıl dolduracağınızı bilemezsiniz. Profesör Alpaslan Işıklı gideli kim sahip çıkacak şimdi “tüm öğretim elemanları”na?
Kabul edelim ki doktorasız asistanından yıllanmış profesörüne kadar “tüm öğretim elemanları”na bir bütün olarak bakmak ve böylelikle akademisyen bilimciliğe değişik ve şatafatlı unvanlar yerine tek bir ortak kişilik tanımak onun buluşudur.
Ayrı bir sınıf yaratmak mı? Yeni bir aristokrasi kurma hevesi mi?

Hayır, bütün bunların yerine, insanları “özerklik” kavramının derinliğine çağırmanın bir başka yolundan başka bir şey değil bu.

İsterseniz, üniversite özerkliği kavramını göz önüne alarak girelim konunun tartışılmasına: Acaba sözcüğün sonuna eklenen “erk” neyin nesidir?

Hükümdar sülalelerinin hanedanlık tafrası mı?
Tarihin ve talihin desteğiyle ayakta tutulan, ama somut ve gerçek kudretten yoksun uyduruk bir kudret mi?
Yasalarla, geleneklerin ağırlığıyla inşa edilmiş, tahtlarla, taçlarla oluşturulan yapay bir varsayım mı?

Hayır, bunlarla ya da benzer “değer”lerin ya da sıradan yaşantıların değerli saydığı nesnelerin ve mevkilerin bir araya getirilmesiyle oluşturulmuş bir kutsallık mı? Hayır, öyle de değil.

Yanıt, basit yaşamların, sıradan insanların, “halk” yığınlarının atasözlerinde, tam anlamını bile bilmeden ezberlenen duaların özündeki iyilik, doğruluk inançlarından süzülen bir beğenişin, “takdir”in ve kolay ifade edilemeyen bir güvenin sonucu. Kim ne derse desin, insanımız bilime, bilene, bilgine ve bunlara ilişkin mesleklere içten içe çok derin bir saygı besler. Gereğini tam yerine getirmeden, ama bu yerine getiremiyişin ezikliğiyle ve saygısını hiç eksiltmeden. “Parası bizim vergilerimizle karşılanıyor; çocuklarımıza bizim istediklerimizi öğretin” baskısı halkımızdan gelmez, insanımız çocuklarının kendisini geçmesini ister.
Bu özelliği bilinirse, bilimsel özerklik, en kolay uygulanabilecek bir yönetim ayrıcalığıdır. Alpaslan bunu bildiği için özerkliğin korunmasını yasa kurallarına değil, tüm öğretim elemanlarının özgüvenlerine dayandırmaktan yanaydı.