Eski dost, Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT) uzmanı, Dr. Alev Coşkun’un yeni kitabının adı, içeriğini tanımlıyor: “Küresel Kriz-Liberal Ekonominin Çöküşü; Ulusalcı Ekonominin Yükselişi”.

Cumhuriyet Kitapları tarafından Nisan 2011’de yayımlanmış, zengin kaynakçaya dayalı ve titiz çalışma sonucu hazırlanmış olduğunu yakından bildiğim bu değerli incelemenin temel mesajı şudur: “2008-2009 yıllarını içine alan ve 2010’da etkisi hafiflemiş gibi görünse de, 2011 başında henüz üstesinden gelinememiş olan son küresel kriz, büyük olumsuzluklar yanında, gelecekte ekonomik ve sosyal kalkınma sorunlarımıza çözüm ararken yararlanabileceğimiz önemli bazı fırsatlar da yaratmıştır. Bu fırsatlardan biri, ekonomik kalkınma sorunlarımıza kendiliğinden çözüm bulabileceğine inanılan Liberal Ekonomik Kalkınma Modeli’nin (kapitalizmin) bunu sağlayamadığının açık ve kesin olarak anlaşılmış olmasıdır. Şimdi ekonomi uzmanları, önce bulup, daha sonra kendi elleriyle bozdukları bir üçüncü yolun arayışı içine girmişler, ancak henüz uygulama biçimi konusunda uluslararası bir uzlaşma sağlayamamışlardır. Kapitalist ekonomik kalkınma modelinin amansız savunucuları, böyle bir uzlaşı modelinin bulunmasını engellemeye ve yeniden kural tanımayan ve var olan kuralları ortadan kaldırmaya çalışan sınırsız kapitalizmi yaşatmanın yollarını araştırmaktadırlar. Oysa son küresel kriz, böyle bir sınırsız kapitalizm yolunun ve kapalı modelin kendi dinamikleriyle, kendi kendini krizden krize taşımaya şartlanmış olduğunu göstermiştir.”

***

Kitapta verilen bilgilere göre, 1929’daki büyük kriz, ekonomi uzmanlarının ve zamanın siyasal liderlerinin çabalarıyla ulaşılan uluslararası uzlaşılar sonucu alınan önlemlerle atlatılabilmiştir. Ancak konulan uluslararası kurallar zamanla gevşetilmiş ve sonunda kapitalizmin tam egemenliği kurulunca, ekonomik krizler yeniden başlamış ve insanlık 8-10 yılda bir daha küçük krizlerle sarsılmayı önleyememiştir. Böylece kapitalizm, son krizde büyük ve öldürücü darbeyi almış, eski sınırsız, “vur patlasın, çal oynasın” kapitalizmine geri dönüş yolunu tıkamıştır; artık kapitalizmin amansız savunucuları bile bunu kabul etmiş bulunmaktadırlar. Ancak yeni yolun ne olacağı konusunda uzlaşı sağlanamamıştır. Son kriz içinde toplanan en zengin ülkeler, G-6’lar, \t\tG-8’ler, şimdi bizim de aralarına girdiğimiz G-20’ler toplanıp eskiye dönüş özlemlerini dile getirmek için çalışmışlar ancak uygulanabilir bir ulusal ekonomik kalkınma modeli üzerinde uzlaşma sağlayamamışlardır.

Oysa insanlık, 1929’daki büyük krizden sonra bunun yolunu bulmuş, uzun yıllar başarıyla uygulamış ama büyük kapitalist ülkeler; işlerine gelmediği için, “özelleştirme”, “kuraldan arındırma”, “küreselleşme”, “devleti tüccarlıktan kurtarma”, “uluslararası ekonomik birlikleri özendirme” gibi sloganlarla bu yolu kullanılmaz hale getirmişlerdir. O kadar ki, asıl görevleri geri kalmış ülkeleri kalkındırmak olan Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası gibi uluslararası kuruluşları bile kapitalizmin gelişmesine hizmet etmeye yönlendirmişlerdir. Zengin ve kalkınmış ülkeler, kendi KİT’lerinin çoğunu koruyarak, geri kalmış ülkeler KİT’lerinin, zengin ülkelerin büyük özel işletmelerine satılmasını sağlamışlar ve bu düzeni altüst etmişlerdir. Oysa tüm gelişmiş dünyada KİT’lerle dev özel işletmeler yan yana, kendi ülkelerinin refahı ve kalkınması için uyum içinde çalışmaktadırlar.

Değerli yazarın yeni dünya ekonomik düzeni için geliştirdiği öneriler sonraki bir yazıda ele alınacaktır. Dr. Coşkun’u kutluyorum.