Bütçenin gelirlerinin yüzde 70’e varan kısmını ÖTV, KDV gibi dolaylı vergiler oluştururken, kalanın içinde de işçi, memur, emekliden kesilen gelir vergileri ağırlıkta. Peki, bu vergiler, diğer bütçe gelirleri ile birlikte nerelere harcanıyor? 2011’in ilk 9 ayında, yani ocak-eylül döneminde bütçe harcamalarının en önemli kısmı SGK’ye, yani, Sosyal Güvenlik Kurumu’na aktarılmış görünüyor. Borçların faizleri, yüzde 16 ile ikinci önemli kalem. Yaklaşık 20 milyon öğrenci için harcanan para, borç faizlerinin biraz altında. Sağlık harcamaları ise asker-polis harcamalarının bir puan üstünde.

***

AKP iktidarının “Sağlıkta Dönüşüm” adı altında yürüttüğü, özü neoliberal, görünümü “popülist” uygulama hızla iflasa doğru gidiyor ve SGK’nin gelirleri, giderlerini karşılayamadığı için bütçe kaynakları SGK’ye artan oranlarda transfer ediliyor. Yılın ilk 9 ayında bütçe harcamalarının 44 milyar TL’si yani beşte biri SGK’ye yapıldı. Bu toplamda devletin prim katkısı 16 milyar TL’ye yaklaşırken açıkları kapatmak için de 12 milyar TL aktarıldı. Yeşil kartlı 9 milyon yoksul nüfusun sağlık harcamaları için ise SGK’ye ayrıca 4 milyar TL aktarıldı.

Bütçe kaynaklarından ikinci önemli dilimi borç ödemeleri alıyor.

Faizlerin düşmüş olmasına karşın faiz ödemeleri bütçede yüzde 16 pay alıyor ve eğitim için yapılmış harcamaları geçiyor. Eğitime harcanan bütçenin yarısı ilköğretime, dörtte biri ortaöğretime, dörtte biri de yükseköğretime harcanmış bulunuyor. AKP iktidarının sağlığa ayırdığı bütçe ise yüzde 6 oranında ve asker ile polis bütçelerinin sadece 1 puan üstünde görünüyor. Polis bütçesinin, asker bütçesinin birbirine yakın olduğu görülüyor.

Bütçede “ekonomik işlere ve hizmetlere” yapılan harcamalar, bütçenin yüzde 11’inden ibaret. Bunun da ağırlıklı kısmını tarım-orman-sulama (GAP) ile karayolları yapımı oluşturuyor. Ocak-eylül döneminde alt sınıflara aktarım ise devede kulak. Nüfusun dörtte birini oluşturan tarıma bütçede yapılan destekler yüzde 2.6’dan ibaret. Hanehalkına yapılan bütçe destekleri ise 1.5 milyar TL’yi yani bütçenin yüzde 1’ini bile bulmuyor. Öğrencilere bütçeden aktarılan burs gibi destekler 1 milyar TL’nin altında. Savunma Fonu’na 2 milyar TL aktarılırken Sosyal Yardımlaşma Fonu’na aktarılanlar 1.8 milyar TL’de kaldı.

***

Bütçe, bir toplumdaki gelir eşitsizliğini törpüleme kapasitesi olan bir araçtır. Bir iktidar, adil bir vergi düzeni ve adil bir harcama yapısı ile gelir dağılımına alt sınıflar lehine katkıda bulunabilir. Ama tersi de mümkün. Aynı bütçe, kimi hükümetlerin elinde de gelir eşitsizliğini daha da büyüten bir biçimde uygulanabilir. Bizdeki uygulama, eşitsizlikleri daraltma yerine büyüten özellikte. Önceki yılların çoğunda olduğu gibi, 2011 bütçesinin de hem geliri toplamada hem harcamada alt sınıfları kayırmadığı, onlardan aldığını varlıklı sınıflara aktardığı ortada.