Soru: Geçen ay emekli oldum. 2008 sonrası aylık bağlama oranı (ABO) yüzde 35 gözüküyor. Eşim memur ve iki çocuğumuz var. Eşim çalıştığı için mi ABO yüzde 40 olarak hesaplanmadı? Ayrıca 1998-2002 arası 1000 güne yakın fiili çalışmam var (Denizci olarak çalışmıştım). Fiili çalışma her 360 gün için ABO oranını 1 puan yükseltir mi acaba? Vedat A.

2008/Ekim sonrası getirilen emekli aylığı hesaplama sisteminde, ABO; sigortalının toplam prim ödeme gün sayısının her 360 günü için yüzde 2 uygulanmak suretiyle hesaplanıyor. 360 günden eksik süreler orantılı olarak dikkate alınıyor ve ABO yüzde 90’ı geçemiyor. Sigortalının ortalama aylık kazanç (OAK) x ABO formülüne göre hesaplanan aylığı ile birlikte ayrıca alt sınır aylığı hesaplanıyor. Hesaplanan alt sınır aylığı, sigortalının çalışma sürelerinde asgari kazanç üzerinden prim ödendiği varsayılarak belirlenen OAK’nin yüzde 35’inden, sigortalının talep tarihinde bakmakla yükümlü olduğu eşi veya çocuğu varsa yüzde 40’ından az olamıyor. Yüzde 40 ABO, sağlık yönünden bakmakla yükümlü bulunduğunuz kişiler olması kaydıyla sadece alt sınır aylığının hesaplanmasında mukayesede kullanılan bir aylık bağlama oranıdır. Eşiniz çalışsa bile çocuğunuz sizin üstünüzden sağlık yardımı alıyor ise aylık hesabında yüzde 40 aylık bağlama oranı, mukayese işleminde kullanılır. Aylığınız yüzde 40 aylık bağlama oranı üzerinden hesaplansa bile sistemde yüzde 40 yerine gerçek aylık bağlama oranınız görünür.

Diğer taraftan, 2008/Ekim öncesi 506 sayılı kanunun ek 5. maddesi (itibari hizmet-yıpranma) kapsamında gemi adamları, gemi ateşçileri, kömürcüler ve dalgıçlar var. Bunlara denizde geçen çalışma sürelerinin her 360 günü için 90 gün itibari hizmet süresi veriliyor. Bu süreler, aylığa hak kazanma koşullarının belirlenmesinde; sigortalıların hem emeklilik yaş hadlerinden düşülüyor hem de sigortalılık sürelerine ekleniyor. İtibari hizmet süreleri prim ödeme gün sayısına eklenmediğinden aylık bağlama oranına bir etkisi yok. Çünkü aylık bağlama oranları prim ödeme gün sayısına göre belirleniyor.

2008/Ekim ayında yürürlüğe giren 5510 sayılı yasanın 40. maddesinde fiili hizmet süresi zammına (FHSZ) tabi hizmetler içinde; su altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işlerde derinlik ve basınca göre 360 gün karşılığı 60 veya 90 gün FHSZ verilen işler ile dalgıçlar var. 2008/Ekim sonrası FHSZ’ye tabi geçen süreler, sigortalıların hem emeklilik yaş hadlerinden düşülüyor hem de prim ödeme gün sayısına ekleniyor. Ancak sizin çalışmalarınız 2008/Ekim öncesinde bulunduğundan çalışmalarınızın 506/Ek 5. madde kapsamına girmesi halinde bu madde kapsamındaki hükümler uygulanır.

ENGELLİ YETİM AYLIĞIM ÇALIŞMAM HALİNDE KESİLİR Mİ?

Soru: Engelli olmam nedeniyle 2015 yılında vefat eden babamdan yetim aylığı bağlandı. Babam 2000 yılından önce sigortadan emekli olmuştu. Şu an ben özel bir şirkette sigortalı bir işe girdim. Babamdan bağlanan yetim aylığını almaya devam edebilir miyim? Bu konuda yasa maddesi var mı? Ali Haydar K.

Ölüm tarihi, 5510 sayılı yasanın yürürlük tarihi olan 2008/Ekim sonrası olan sigortalıların, hak sahiplerine hangi koşullarda ölüm aylığı bağlanacağı 5510 sayılı kanunun 34. maddesinde düzenlenmiş. Anılan maddede, ölüm aylığına hak kazanma yönünden cinsiyet ayrımı yapmaksızın çocuklar (kız, erkek ve malul çocuklar) için ortak koşul, bu kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaması veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olmasıdır. Bahse konu çalışmalarda, istisna sayılan durumlar, 5510 sayılı kanunun 5. maddesinin (a), (b) ve (e) bentlerine tabi olmadır. Bu bentler kapsamında çalışanlar hakkında kısa vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası hükümleri uygulandığından bu tür çalışmalar ölüm aylığı bağlanmasına engel teşkil etmiyor. Yine, hak sahibi çocuklardan 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yükseköğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmayanların, 4/a yani SSK kapsamında çalışması bunlara ölüm aylığı bağlanmasına engel değil.

Buna göre, 2015 yılında vefat eden babanızdan dolayı malul çocuk olarak ölüm aylığı aldığınız anlaşılıyor. Ölüm aylığı almaktayken özel sektörde sigortalı olarak 4/a kapsamında çalışmanız halinde, (yukarıda açıkladığım öğrencilik ve yaş koşullarını yerine getirmiyorsanız) babanızdan bağlanan ölüm aylığı kesilir.