10 Şubat 2016 tarihli 29620 sayılı Resmi Gazete yayımlanan 29/1/2016 tarihli ve 6663 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 10. Maddesi ile 657 sayılı Kanuna “Doğum sonrası yarım zamanlı çalışma” başlıklı ek 43. Madde eklenmiş ve maddede; yarım zamanlı çalışma hakkının kullanımına ilişkin usul ve esaslar ile bu haktan yararlanamayacak memurları; hizmet sınıfı, kadro unvanı, kurum veya teşkilat bazında birlikte veya ayrı ayrı belirlemeye Cumhurbaşkanının yetkili olduğu belirtilmiştir.
Bu durumda, memurlara yarım zamanlı çalışma hakkı aslında 9 yıl önce kanunla verildiği halde, maddede çalışmanın usul ve esasının Cumhurbaşkanı tarafından belirleneceği öngörüldüğünden, bugüne kadar herhangi bir şey yapılmadığı, 2025 yılının “Aile Yılı” olarak ilan edilmesinden hareketle, devlet memurlarına 9 yıl önce Kanunla verilen hakkı kullandırmaya lutfedilerek buna ilişkin beklenen Yönetmelik çıkartılmıştır. Bu durum kamuoyuna, sanki memurlara bu hak yeni veriliyormuş gibi lanse edilmiştir.
Bilindiği üzere, esas olan mevzuat kanun olup, kanunların ne şekilde uygulanacağına ilişkin usul ve esaslar ikincil mevzuat denilen yönetmelik, tebliğ, genelge veya genel yazılarla talimatlandırılmaktadır. Bir kanunun yürürlüğe girmesi akabinde, kanunu uygulayacak kurum ve kuruluşlarca ikincil mevzuatın hemen hazırlanarak yayımlanması gerekmektedir.
Yasal dayanakla memurlara yarım zamanlı çalışma hakkı veren bu uygulama, o kadar trajikomik bir duruma gelmiştir ki, mevcut yasal düzenleme ile verilen hak için kurumlarca memurlara bu hak kullandırılmamış ve talepleri reddedilmiş, memurlarca bu durum dava konusu edilmiş ve neredeyse tüm memurlar davaları kazanmıştır. Kurumlar davayı kazananlara kanunu uygulamış ama bunu genelleştirmemiştir. Yasal düzenleme bulunduğu halde, memurlarca dava konusu edilen bir hakkın usul esasına ilişkin Yönetmeliği çıkarmaksa 9 yıl boyunca kimsenin aklına gelmemiş. Bunu anlamak ve anlatmak inanın bir hayli zor.
Nihayetinde, 18/7/2025 tarihli Gazetede yayımlanan 10108 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ekinde, 657 sayılı Kanunun ek 43. Maddesine dayanılarak hazırlanan Devlet Memurlarının Yarım Zamanlı Çalışma Hakkının Kullanımına İlişkin Yönetmelik yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Memurlara verilen yarım zamanlı çalışma hakkına ilişkin kapsam, yararlanma şartları, çalışmanın usul ve esasları ile sona ermesi gibi hususlar bilgilendirme amaçlı aşağıda açıklanmıştır.
Memurların yarım zamanlı çalışma hakkına ilişkin usul ve esaslar şöyle belirlenmiştir:
KAPSAMI
-Doğum yapan kadın memurlar,
-Eşi doğum yapan erkek memurlar,
-Eşlerin her ikisinin de memur olması halinde her iki eş,
-Bir çocuğu eşiyle birlikte veya münferit olarak evlat edinen memurlar ile memur olmayan eşin münferit olarak evlat edinmesi halinde memur olan eşi.
YARARLANMA KOŞULLARI
Doğum halinde;
-Kendisinin veya eşinin doğum yapması,
-Çocuğun sağ olması,
-Aynı çocuk için daha önce bu haktan yararlanmamış olması,
-Kadro ünvanının, yarım zamanlı çalışma hakkından yararlanamayacak kadro ünvanları arasında yer almıyor olması,
-Talepte bulunması,
Gerekmektedir.
Evlat edinme halinde ise, aynı çocuk için bu haktan daha önce yararlanmama, kadro ünvanı ve talep şartları geçerlidir.
Doğumun veya evlat edinmenin Devlet memurluğuna atanmadan önce gerçekleşmesi halinde memur, göreve başlamak kaydıyla, yarım zamanlı çalışma dönemi içinde talepte bulunması halinde bu haktan yararlanacaktır.
YARIM ZAMANLI ÇALIŞMA HAKKINDAN YARARLANAMAYACAK MEMURLAR
-Şube müdürü ile dengi ve üstü yönetici ünvanlı kadrolarda göre yapan memurlar,
-Yurt dışında görev yapan memurlar.
YARIM ZAMANLI ÇALIŞMA DÖNEMİ HANGİ SÜRELERİ KAPSAR?
Yarım zamanlı çalışma dönemi;
-Doğum yapan kadın memurun doğum sonrası analık izninin veya 657 sayılı Kanunun 104. Maddesinin (F) fıkrası gereğince kullanılan iznin,
-Eşi doğum yapan memurun, babalık izninin,
-Bir çocuğu eşiyle birlikte veya münferit olarak evlat edinen memurlar ile memur olmayan eşin münferit olarak evlat edinmesi halinde memurun, evlat edinilen çocuğun fiilen teslim edildiği tarihten veya 657 sayılı Kanunun 104. Maddesinin (A) fıkrası gereğince verilen sekiz haftalık iznin ya da aynı maddenin (F) fıkrası gereğince kullanılan iznin,
bitiminden itibaren, çocuğun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden aybaşına kadar olan dönemi kapsamaktadır.
MÜRACAAT NE ZAMAN YAPILMALIDIR?
Yarım zamanlı çalışma dönemi içinde olmak kaydıyla memurlar herhangi bir zamanda talepte bulunabilirler. Yarım zamanlı çalışmadan yararlanma koşullarını yerine getirdiği anlaşılan memurların talepleri, ilgili kurumlarınca müracaat tarihinden itibaren en geç 1 ay içinde sonuçlandırılacaktır. Hizmet ihtiyacı ve memurların talebi dikkate alınarak, memurun yarım zamanlı çalışacağı gün ve çalışma saatleri yetkili amir tarafından belirlenecektir.
Kurumlar yarım zamanlı çalışmaya başlayan memurlar ile normal zamanlı çalışmaya dönen memurlara ilişkin bilgileri, en geç otuz gün içinde kamu personel bilgi sisteminin bulunduğu Kuruma bildirecektir.
YARIM ZAMANLI ÇALIŞMANIN USUL VE ESASLARI NEDİR?
1-Memurun haftalık çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresinin yarısı şeklinde düzenlenecektir.
-Haftalık çalışma süresi 3 günden az olmayacaktır.
-Memur günlük 3 saatten az, 8 saatten fazla çalışmayacaktır.
-Memurun günlük çalışma saatleri günlere göre farklı olarak belirlenebileceği gibi, günlük çalışma süresi eşit olarak da belirlenebilecektir.
2-Yarım zamanlı çalışan memur;
-Tespit edilen günlük norma çalışmanın başlama ve bitiş saatleri dışında ve öğlen dinlenme süresinde çalışmayacaktır.
-Süt izni hariç olmak üzere, mazeret izinleri ile yıllık izinlerini, 657 sayılı Kanunda belirtilen süreler kadar kullanacaktır.
-Ayrıca süt izni alamayacaktır.
3-Yarım zamanlı çalışma hakkının kullanım süresi her bir çocuk için ayrı ayrı hesaplanacaktır.
4-Yetkili amir, hizmet ihtiyacına veya memur talebine göre Ocak ve Temmuz aylarında olmak üzere yılda iki defa haftalık yarım zamanlı çalışma gün ve saatlerinde değişiklik yapabilecektir.
5-Aylıksız izin hariç olmak üzere, yarım zamanlı çalışma dönemi içinde kalan yıllık izin, hastalık izni, mazeret izni ve diğer izinlerde geçen süreler ile yarım zamanlı çalışma dönemi içinde kalan ulusal bayram ve genel tatil günlerinde yarım zamanlı çalışmış sayılacaktır.
6-Günün yirmi dört saatinde devamlılık gösteren hizmetlerde görev yapan memurun yarım zamanlı çalışma esasları, normal haftalık çalışma süresinin yarısı dikkate alınarak hizmet ihtiyacına göre Kurumunca belirlenecektir.
7- Memurun yarım zamanlı çalışmaya başladığı tarihi izleyen aybaşından itibaren mali haklar ile sosyal yardımlarına ilişkin her bir ödeme unsurunun yarısı esas alınarak ödeme yapılacaktır.
8-Derece yükselmesi ve kademe ilerlemesi ile ilgili mevzuatı gereğince aranan hizmet süreleri açısından, yarım zamanlı çalışılan dönemdeki hizmet süreleri, yarım olarak dikkate alınacaktır.
9- Yarım zamanlı çalışma dönemi içerisinde, memurun aynı veya farklı kadro ünvanına yer değiştirme suretiyle veya naklen atanması ile geçici görevlendirilmesi hallerinde, atanılan kadro ünvanının yarım zamanlı çalışma hakkından yararlanamayacak kadro ünvanları arasında yer almaması kaydıyla, yarım zamanlı çalışma hakkı devam eder. Geçici görevlendirme hallerinde de aynı kurallar geçerlidir.
YARIM ZAMANLI ÇALIŞMA HAKKINI KESMEYEN DURUMLAR
Yarım zamanlı çalışma hakkını kullanmakta olan memurun;
-Aylıksız veya refakat iznine ayrılması halinde, bu izinlerin bitiminde,
-Yarım zamanlı çalışma hakkından yararlanamayacak kadro ünvanlarına vekaleten atanması veya görevlendirilmesi halinde, bu görevlerin bitiminde,
-Kadro ünvanının bu haktan yararlanamayacak kadro ünvanları arasından çıkarılması veya bu haktan yararlanabilecek bir kadro ünvanına atanması halinde isteği üzerine,
Yarım zamanlı çalışma hakkını kullanmaya devam edecektir.
YARIM ZAMANLI ÇALIŞMA HAKKININ SONA ERME NEDENLERİ NELERDİR?
Yarım zamanlı çalışma hakkından yararlanan memur;
-Bu haktan yararlanamayacak kadro ünvanlarına yer değiştirme veya naklen atanması hallerinde, atamanın tebliği edildiği tarihi,
-Bu haktan yararlanamayacak kadro ünvanlarına vekaleten atanması veya görevlendirilmesi halinde, atama veya görevlendirmenin tebliği edildiği tarihi,
-Kadro ünvanının bu haktan yararlanamayacak kadro ünvanlarına eklenmesi halinde bu değişikliğin tebliğ edildiği veya yürürlüğe girdi tarihi,
-Çocuğun ölümü halinde, ölüm tarihini,
-Evlat edinmede, evlatlık ilişkisinin kaldırılması halinde bu tarihi,
-Normal zamanlı çalışmaya dönme talebinde bulunması halinde, talep tarihini,
-Çocuğun ilkokula başlaması halinde, ilgili mevzuata göre ilkokula başlaması gereken dönemin sona erdiği tarihi,
İzleyen ay başından itibaren normal zamanlı çalışmaya dönecektir.
Evet memurlara getirilen yarım zamanlı çalışma hakkına ilişkin kurallar böyle olmakla birlikte, tabi ki esas olması gereken, çocukların annelerine en çok ihtiyaç duydukları dönemlerde örneğin kreşe başlayana kadar (çocuğun 3 yaşını doldurması) memurlara ücretli izin verilmesidir. Bu durum, ülkemizde oldukça düşük olan nüfus artış hızının artmasında memurlar yönündün motive edici olabilecektir.
