Onları her sokakta ellerinde kirli dev çuvaldan yapılmış arabalarıyla çöp kutularında kâğıt, karton ve atık ararken görebilirsiniz. Bu çocuklar, çöplükten ekmek parasını kazanmak için sabahtan akşama dek sokak sokak gezerler.

Akşamdan dolan çöp kutularını büyük çabayla karıştırarak, kâğıdı, kartonu, geri dönüşüme uygun atık maddeleri arabalarına yükleyerek satmaya gider, evine üç, beş kuruş girmesini sağlar. Ne yazık ki emeğinden başka sermayesi olmayan bu insanlar artık kâğıt toplayamayacak, satamayacak, işsiz kalacak, evine ekmek götüremeyecek.
Çünkü Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın yönetmeliğiyle hem kâğıdı satanlar hem de alanlar için ağır para cezası getirildi. Bakanlığın “Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği”ne göre kâğıt toplayıcılardan kâğıt satın alan şirketlere bundan böyle 140 bin lira para cezası uygulanacak. Şaşırmayın tamı tamına 140 bin lira.

Yetki belgesi gerekiyor
Bakanlığın düzenlemesine göre, geri dönüşüm firmalarının geçici faaliyet belgeli ya da çevre lisanslı olması şart. Sokakta kâğıt toplayanların ise bakanlık ile belediyelerin belirlediği lisanslı firmalarca yetkilendirilmesi gerekiyor. Yani, çöpleri karıştırarak bin bir emekle kâğıt toplayanların ellerinde yetki belgesi olması gerekiyor. Aksi takdirde elinde bu belgeyi bulundurmayanlara 20 bin liraya kadar para cezası uygulanacak.

Pes doğrusu!
Bu kadar parası olsa çöplükte, pis kokunun içinde ne işi var onların? Yetki belgesi olmayanların topladığı kâğıdı satın alan şirketler de 140 bin lira para cezası ile karşı karşıya kalacak. Bakanlık para cezalarını hangi kritere göre belirledi? Sahiden merak ediyoruz.
Ülke genelinde 500 bini aşkın kişi çöpün, pisliğin içinde kâğıt toplayarak evine ekmek götürmeye çabalıyor. Aileleri ile birlikte milyonlarca insan çöplükteki kâğıttan yaşamaya çalışıyor. Eğer bu insanlara kâğıt toplamayı yasaklarsanız milyonlarca kişi olumsuz etkilenir, mağdur olur, ekonomik zorluklarla kıvranır.
Bu insanlar çalmıyor, çırpmıyor. Emeği ve onuru ile ekmek parasının peşinde koşuşturuyor. Kâğıt toplayıcıların görüntü ve kıyafetini düzenlemek için yönetmelik hazırlandığı belirtiliyor.
Sabahtan akşama çöplüğün içinde olanların kılık kıyafetini düzenleseniz ne yarar? Düzgün kılıkla çöp toplarken pas, kir içinde kalmayacak mı? Yenilenen kıyafetler kirlenmeyecek mi? Araştırma yapmadan, altyapısı hazırlanmadan gariban insanları ağır ceza parasıyla karşı karşıya bırakmak hangi aklın, mantığın ürünü?

Asıl gereken
Aslında bu insanların şartlarını iyileştirmek, sosyal güvenceye kavuşturmak için birtakım yasal düzenlemeler yapılması gerekli. Yasal düzenlemeler hayata geçirilmeden ağır para cezalarını gündeme getirmek, uygulamak çok ağır bir karar, garibanın ekmeğiyle oynamaktır.
Zaten atık, kâğıt toplayanların ne saati, çalışma süresi ne de yetkilendirilecek firmaların atıkları toplama becerisi var. Yani bu iş tam bir sokak işi ve yıllarını buna verenlerin mesleği. Kâğıt ve atık toplamak firmaların eline bırakılırsa çok az kişi istihdam edilir, geriye kalan binlerce kişi işsiz kalır.
Eğer bu alanda bir düzenleme yapılmak isteniyorsa, öncelikle bir yasa çıkarılmalı, kayıt içinde, sigortalı çalışmalarına olanak tanınmalı. Yetkili firmaların da çıkarılacak yasa uyarınca kâğıt toplayıcıları istihdam etmeleri sağlanmalı. Yok, “Ben yaptım oldu” mantığı ile kâğıt toplayıcılarına, kâğıt alanlara ağır para cezası uygularsanız, hem bu gariban insanlara haksızlık edersiniz hem de onların ekmeğini elinden alırsınız. Öncelik ağır para cezası değil, yasal düzenleme olmalı.

ŞÜKRÜ KARAMAN
Gazeteci