“Yapıcı kaos” kavramı ilk kez Genişletilmiş Ortadoğu Projesi’ne (GOP) ilişkin olarak, Bush yönetiminin Dışişleri Bakanı Condoleezza Rice tarafından, 2006 yılı haziran ayında kullanıldı. Rice bu kavramı birkaç hafta sonra İsrail gezisinde yaptığı konuşmada tekrarladı. ABD’nin GOP vizyonunun “Yapıcı Kaos” ile gerçekleştirileceğini söyledi. Bu kavram zaman zaman “Yaratıcı Kaos” olarak da ifade edilmişti.

ABD ÇIKARLARI DOĞRULTUSUNDA

Amaçlanan, “Yapıcı Kaos” değildi. Ortadoğu’daki mevcut düzeni yıkmayı amaçlayan “Yıkıcı Kaos” idi. Bu kaos içinde Ortadoğu’da şehirler yıkıldı, insanlar öldü veya ülkesini terk etmek zorunda kaldı. Bu jeopolitik vizyonun amacı, Ortadoğu’daki mevcut düzeni önce yıkmak, sonra bölgeyi ve bölgede bulunan ülkeleri kaosa sokmak, sonra da ABD’nin çıkarlarına göre şekillendirmekti. 

Bu projede ABD, önce askeri gücünü kullandı. Sonra, Arap Baharı kapsamında hedef ülkeler rejim değişiklikleriyle karıştırıldı. Bölge ülkeleri kaosa sokuldu. Kaos, bölgede Irak, Suriye, Libya, Yemen gibi birçok ülkede halen sürmektedir. 

DÜNYADA ‘YAPICI KAOS’ YAŞANIYOR

Bir zamanlar “Yapıcı Kaos” ile Ortadoğu’yu vuran ABD, daha şiddetli bir “Yapıcı Kaos” ile vurulmaktadır. Bu “Yapıcı Kaos”, özünde “Yıkıcı Kaos”tur. Çünkü ABD’nin küresel liderliğini, kurduğu modası geçmiş, bencil dünya düzenini yıkmayı amaçlamaktadır. Bu “Yapıcı Kaos”, ABD’nin aleyhine gelişmektedir. 21. yüzyıl tarihi, bu “Yapıcı Kaos”a göre yazılacaktır.

Günümüzde “Yapıcı Kaos”, küresel güç mücadelesiyle ilgilidir. ABD’nin 2. Dünya Savaşı’ndan sonra kurumlarıyla beraber kurduğu, kurallara dayalı dünya düzenini tehdit etmektedir. ABD’nin küresel liderliği ve korumaya çalıştığı dünya düzeni, revizyonist güçler olarak tanımladığı Çin ve Rusya tarafından tehdit edilmektedir. Küresel güç mücadelesinin özünü teşkil eden bu “Yapıcı Kaos”, muhtemelen yeni bir dünya düzeninin oluşmasıyla sona erecektir. Bu “Yapıcı Kaos”, yıkıcı deprem gibi Asya-Pasifik’ten Atlantik’e kadar çok geniş bir coğrafyayı etkisi altına almaktadır. Avrupa’da Ukrayna, Asya-Pasifik’te Tayvan ve Güney Çin Denizi, bu “Yapıcı Kaos”un günümüzdeki potansiyel çatışma alanlarıdır. 

‘YIKICI KAOS’A EVRİLEBİLİR

ABD ve Atlantik ittifakı karşısında yer alan Çin-Rusya dayanışması, dünyayı giderek iki kutuplu bir düzene dönüştürmektedir. Bu küresel güç mücadelesinin, yani “Yapıcı Kaos”un ne kadar süreceği, ne zaman, nasıl sona ereceği belli değildir. Türkiye, coğrafi konumuyla “Yapıcı Kaos”un oluşturduğu fay hattının en tehlikeli yerindedir. Bu “Yapıcı Kaos”, Türkiye için “Yıkıcı Kaos”a dönüşmemelidir. Bu “Yapıcı Kaos” sürecinde Türkiye’nin sağlam iç cepheye, güçlü orduya, ekonomik-finansal özgürlüğe, uzak görüşlü yöneticilere olan ihtiyacı giderek artacaktır.

NEJAT ESLEN

JEOSTRATEJİ UZMANI