Hepimiz homo sapiens türüne aitiz. Ama hepimiz genetik mutasyonlar nedeniyle azıcık da olsa farklıyız. Bu durum hepimizi birey yapıyor, biricik yapıyor. 2000’li yılların başında İnsan Genom Projesi ile insan genetiği deşifre edildi. O günden bu yana bir insanın gen diziliminin çıkarılması 100 milyon dolardan 1000 dolara düştü. Yani artık oldukça ekonomik.

Gen dizilimi (DNA) temelde dört molekülden oluşmaktadır: adenin (A), timin (T), guanin (G) ve sitozin (C). Genetiğimizin alfabesi işte bu dört harftir. Bunlardan da tam olarak 3 milyar çift vardır. Gen dizilimi ile gerçek bir canlının (insan, hayvan, bitkinin) genetiği böylece bilgisayara aktarılabiliyor.

Bundan sonrası bilişim, başka bir deyişle biyoinformatik bilim dalına kalmıştır. Biyoinformatik son yıllarda çok gelişti ve oldukça aranan bir meslek haline geldi. Başka bir deyişle biyoloji ve genetik dijitalleşti. Laboratuvardan gen dizilimine geçtikten sonra, her şey bilişim dünyasında devam etmektedir. Biyokimya bilimi ise son yıllarda, aynı bu metni yazarcasına, gen dizilimini yazmak, editlemek üzerine çok önemli bir keşif yaptı. 2010’lu yıllarda bugün adı CRISPR-Cas9 olarak bilinen yöntem keşfedildi ve 2020 yılında Jennifer Doudna’ya kimya dalında Nobel Ödülü kazandırdı. 

KİŞİSEL VEYA ÖNLEYİCİ TIP

Genetik ve bağlamındaki yetkinlikler, hastalıkların giderilmesinden, bazı tersliklerin erken teşhisine kadar pek çok farklı alanda kullanılıyor. Aynı zamanda “hassas tıp” veya “kişisel tıp” veya “önleyici tıp” denilen kavramlar son yıllarda bolca anılmakta. Zira insanın genetiği ve başka bazı değerleri bilindiği zaman, aslında kişi çok özel bir şekilde tedavi edilebiliyor, hatta hiç tedaviye gerek kalmadan, pek çok hastalık veya olumsuzluk önlenebiliyor. 

Bugün tıp, ilaç sektörü ve hastanelerimiz aslında reaktif çalışıyor. Yani hasta oluruz ve tedavi olmaya gideriz. Oysa hiç hasta olmayacak şekilde yaşasak, beslenmemize dikkat etsek, sağlığımıza ve sporumuza devam etsek, daha az stres ve gerilim yaşasak, daha güzel olmaz mı?

Bir işi dijital hale getirdiğinizde, onu ölçeklenebilir hale getiriyorsunuz. Yani ne kadar çok bilgisayar, ne kadar çok veri, o kadar çok analiz. Aslında yeterince bilişim gücümüz olsa, yeryüzündeki herkesin genini dizebiliriz, analiz edebiliriz, tedavi edebiliriz, pek çok hastalığı önleyebiliriz.

PANDEMİDEN ÇIKAN DERS

Pandemi bize çok büyük bir ders oldu. Covid-19’un dünyaya ekonomik maliyeti en azından 15 trilyon dolar olmuştur. Bu rakamın içinde kaybettiğimiz 5 milyondan fazla insanın bedeli yoktur çünkü ölçülemez. 

Oysa önlem almak, sağlık sistemini geliştirmek, kişisel ve önleyici tıp modeline geçmek, belki çok daha ucuza mal olabilirdi. Bunu sadece istememiz lazım. Ayrıca bu yepyeni ve çok daha katma değerli mesleklere, yan sektörlere ve ekonominin büyümesine katkıda bulunacak. Ayrıca bu sektörün gelişmesi ihracat gücümüze güç katacak, insanlığın gelişimine ve hepimizin daha sağlıklı, refah içinde ve anlamlı yaşamasına katkıda bulunacak.

HALİL AKSU

YÖNETİM DANIŞMANI-DİJİTAL DÖNÜŞÜM UZMANI