Yazarlar Günün Köşe Yazıları Spor Konuk Yaşam Tüm Yazarlar
Onurlu Devlet Olmak - Prof. Dr. Şaduman HALICI
Akdeniz’de Roseline A üzerinden Berlin ile kriz yaşıyoruz. Yunan komutanın sevk ve idaresinde yapılan Irini harekâtında görevli Alman Hamburg fırkateyni Türk yük gemisi Roseline A’yı durduruyor. Gerekçe, Roseline A’nın insani yardım değil yasadışı silah taşıdığı. Alman güçler helikopterle gemiye iniyor. Arama başlıyor. Deniz hukukuna göre ne arama hakkı ne personelini indirme hakkı var. Bunun için geminin bayrağını taşıdığı ülkeden yani Türkiye’den izin almamış. Uluslararası açık deniz serbestisi ilkelerini ezip geçen, hukuka tamamen aykırı olan bu haberleri okuyunca tepesinde helikopterleri, güvertesinde yabancı askerleri gören Roseline A’nın Türk personeli gözümün önüne geldi. Tarihte yolculuk yapmaya başladım. Cumhuriyet okuyucuları ile de paylaşmak istedim.
ACI MANZARA
Yıl 1908-1909, tüm ülke özgürlük, eşitlik, kardeşlik vurgularıyla coşuyor. Mahmut Esat isminde bir genç o günlerde İzmir İdadisi’nde okuyor. Henüz on altı yaşında. Yaşamın içine giriyor, gözlemliyor.
İzmir Limanı’na demir atan İtalyan ve Fransız donanmalarını görüyor. İdadi arkadaşı Rum, Ermeni, Yahudi gençlerinin bu manzara karşısındaki neşe ve gurur gösterilerine tanık oluyor. Beşiktaş’ta yatan Barbaros’u mezarından kaldırmak ve “Bak pabucunu dama attığın Andrea Doria’nın çocukları şimdi senin sularında... Büyük Amiral kalk da gör!” demek istiyor.
Yıl 1913…
Mahmut Esat İstanbul’da hukuk eğitimini sürdürüyor. Memleketi
İzmir’e vapurla yolculuk yapıyor. Vapurlar Türklerin değil...
Ya Fransız
Mesajeri Maritim ya da Romanya vapurları gibi şirketlerinin vapurları işliyor.
İşte o seyahatlerden biri:
KRİTİK GÖREV
Masejari Maritim Şirketi’ne ait vapura İstanbul’dan biniyor.
Ardından iki Türk subayı güverteye çıkıyor, bir Rum görevli hemen subaylara koşuyor ve
kılıçlarını almak istiyor. Subaylar kılıçlarını vermek istemiyor... Rum görevli sesini yükseltiyor: "Vapur Fransız toprağıdır... Burada sizin subaylarınız kılıç takamaz."
Subaylar
kılıçlarını teslim ederken Mahmut Esat kamarasına koşuyor. Öfkesini, İzmir’e varıncaya kadar ağlayarak
kusuyor.
Yıl 1924. Mahmut Esat Adalet Bakanı olur.
Yıl 1926, 2 Ağustos
Ege Denizi’nde, Midilli Adası yakınlarındaki Sığrı Limanı önünde Türk bandıralı Bozkurt ile
Fransız bandıralı Lotus çarpışır.
Bozkurt batar, 8 Türk gemici ölür. Cumhuriyet savcılığı Lotus’u
idare eden Mülazım Jan Demons ile Bozkurt’un süvarisi Hasan Kaptan’ı tutuklar.
Ağır cezada yargılamaları başlar. Fransız Denizcilik Cemiyeti, çarpışma Türk karasuları dışında olduğu için Türkiye’nin yargılama
yetkisi olmadığı iddiasıyla Türk
hükümetine müdahale edilmesini ister.
Fransız basını ayaklanır. Le Jurnal, Türkiye’nin
Fransa’nın Lozan’da verdiği izinle kurulduğunu iddia eder. Matin, tutuklamayı
Fransa’ya hakaret olarak yorumlar. Tehdit edici cümlelerle Türkiye’den Demons’un serbest bırakılması
istenir. Fransa hükümeti de Türkiye’ye verdiği nota ile bu isteği sahiplenir.
Adalet Bakanı Mahmut Esat, geri çekilmenin
Türkiye’nin uluslararası saygınlığını sarsacağına, İsmet
Paşa’nın Lozan’da bin bir güçlükle kaldırdığı adli kapitülasyonlara kapı
aralayacağına işaret eder.
Bu duruşunu Çankaya’da da sürdürür. Konuyu Uluslararası Adalet Divanı’na götürmek ve divanda Türkiye’yi savunmak
ister.
Görev, Mahmut Esat’a verilir. O da hummalı bir çalışma başlatır. Türk heyeti Fransız temsilcileriyle ortak tahkimname düzenlemek üzere Cenevre’ye gider. Mahmut Esat, ilk kritik hamlelerini burada atar: Fransızların hazırladığı tahkimnamede sadece bir sözcüğü değiştirerek davayı kanıtlamak yükünü onların sırtına yükler. Ardından divana oy verme yetkisiyle bir Türk hâkiminin atanmasını sağlar.
TARİHİ SAVUNMA
Türkiye’ye dönünce
ekip arkadaşları ile birlikte savunmasını hazırlamayı sürdürür. İtalyan, Alman,
İsviçreli ve Fransız hukukçularının görüşlerine başvurulur. Örnek olaylar
derlenir, savunma tamamlanır. Mahmut Esat, Lahey’e gider.
Divan, 2 Ağustos 1927 günü davayı görüşmeye başlar. İlk savunmayı
Fransa temsilcisi yapar. Türkiye’nin yargılama hakkına sahip olmadığını, bu
nedenle Fransa’ya ve Demons’a tazminat vermesi gerektiğini iddia eder,
iddialarını pek çok örnekle destekler.
Mahmut Esat 4 Ağustos’ta savunmasını yapar. Pek çok kanıt sunar, Fransa’nın da benzer olaylarda Türkiye ile aynı
kararı verdiğini örnekler.
Tarihler 7 Eylül 1927’yi gösterdiğinde Uluslararası Adalet
Divanı Türkiye’nin tezini haklı bulduğunu açıklar.
Bozkurt-Lotus olayı, iki geminin çarpışmasından kaynaklanan adi bir deniz olayı değildir. Tam bağımsız Türkiye ile emperyalist Fransa arasında bir davadır. Bu nedenle divandan çıkan karar, tüm dünyada o gün haklı bir yankı bulur. Mahmut Esat’a da Bozkurt soyadını kazandırır.
MÜCADELENİN KAYNAĞI
Türkiye’nin davayı kazanmasında o güne değin yapılan hukuk devrimi de etkili olmuştur. Bununla birlikte Bozkurt-Lotus davasını bir oy fazlayla Türkiye’ye kazandıran asıl etken, Mahmut Esat’ın ateşli savunmasıdır. Peki, Mahmut Esat, bu savunma gücünü nereden almıştır?
14 yıldır içinde yanan ateşi söndürme arzusundan.
Zira Lotus, Türk subaylarının hakarete uğradığı Mesajeri Maritim
Şirketi’ne aittir. Türkiye onurlu bir ülkedir. Uluslararası hukuktan doğan tüm
haklarını kullanmalı, yapılan hakarete hukuk yoluyla yanıt vermelidir.
Vermelidir ki kimse bir daha Türkiye Cumhuriyeti’ni yok sayacak eylemlere cesaret edemesin.
PROF. DR. ŞADUMAN HALICI
Kaynak:
* Mahmut Esat Bozkurt, “Türk Denizcileri”, Yeni Asır, 4 Eylül 1938; Mahmut Esat Bozkurt
Toplu Eserler, C. III, (Derleyen Şaduman Halıcı) Kaynak Yayınları, İstanbul,
2015, s. 262.
* Şaduman Halıcı, Yeni Türkiye Devleti’nin Yapılanmasında Mahmut
Esat Bozkurt, AAM Yayınları, Ankara, 2004.
Yazarın Son Yazıları Tüm Yazıları
Günün Köşe Yazıları
Video Haberler
- Asgari ücret artarsa verimlilik artar
- Yankı Bağcıoğlu'ndan Suriye uyarısı:
- CHP'li Günaydın'dan Bakan Tekin'e tepki!
- Yeni Doğan çetesi davasında çarpıcı itiraflar
- Canlı tarih müzesi Hisart 10. yılında!
- Teğmenler Yüksek Disiplin Kurulu'na sevk ediliyor
- Tarihçi Yusuf Halaçoğlu'ndan şok iddialar
- TBMM'de 'Etki Ajanlığı' düzenlemesi tartışılacak: Amaç m
- Pera Palas'ta Atatürk Müze Odası
- İmamoğlu’ndan 10 Kasım paylaşımı!
En Çok Okunan Haberler
- Colani'den İsrail hakkında ilk açıklama
- Emekliye iyi haber yok!
- MHP'den 'asgari ücret' önerisi
- Adnan Kale'nin ölümüne ilişkin peş peşe açıklamalar!
- Devrim Muhafızları'ndan Suriye çıkışı
- İngiliz gazetesinden Esad iddiası
- 'Seküler müdür kalmadı'
- 'Kayyuma değil, halka bütçe'
- Arda Güler'in 2 asisti Madrid'e yetmedi
- Üniversite öğrencisi, trafikte öldürüldü