Cumhuriyet Halk Partisi’nin 3. genel başkanı Bülent Ecevit’i 5 Kasım 2006’da yitirmiştik. Geçen yıl ölüm yıldönümünde, Ecevit’in gazetecilik yaptığı 1950’li yıllarda CHP’ye üye olmasını sağlayan Sayın Altan Öymen ile birlikte bir CHP toplantısında kendisini andık. Ecevit hakkında birçok kitap yayımlandı. Günümüz gençleri onu daha çok DSP Genel Başkanı olarak tanıyor. Bu yazı ile ben, 1980 öncesi CHP’de kendisiyle çok yakın çalışma olanağı bulduğum Bülent Ecevit’in Türk siyasal yaşamına getirdiği yenilikleri, yaptığı katkıları paylaşacağım.

CHP’DE DEMOKRATİK SOL  DÜŞÜNCENİN GELİŞMESİNE KATKISI

1960’ta 1961 Anayasası’nı hazırlayan Kurucu Meclis’in üyesi olan Ecevit, 1961 sonrası kurulan İnönü hükümetlerinde Çalışma Bakanlığı yaparak işçilere toplusözleşme ve grev hakkının verilmesini sağlamıştır. 1965’te CHP Genel Başkanı İnönü’nün, partinin yerinin “ortanın solu” olduğunu belirtmesiyle başlayan parti içi tartışmalarda Ecevit, bu düşüncenin savunucusu olmuş, 1966’da İnönü’nün de desteğiyle genel sekreter seçilmiştir.

CHP içindeki ideolojik tartışmada konuşma ve yayınları ile partinin halkçılık anlayışının ve demokratik sol çizgisinin gelişmesine düşünsel anlamda katkı yapmıştır.

12 Mart 1971 askeri müdahalesinden sonra CHP Genel Sekreterliği’nden ayrılan Bülent Ecevit, bazı akademisyen arkadaşlarının da katkısıyla Özgür İnsan adıyla bir siyasal düşünce dergisi çıkarmıştır. Dünyada siyasal hareketlere rehberlik etmiş fikir dergileri gibi Özgür İnsan dergisi de Türkiye’de CHP’nin sosyal demokrat düşünce doğrultusunda gelişmesinde ve partinin pek çok konuda tutum ve yaklaşımının gözden geçirilmesinde önemli bir rol oynamıştır.

Dergi, ülkemizde özgürlüğü ve demokrasiyi, sosyal adaleti, hızlı ve sağlıklı gelişmeyi, Atatürk devrimciliği doğrultusunda gerçekleştirmeye çalışanların yayın organı olmayı amaçlamıştır. Derginin son yönetim yeri, Ecevit’in hem özel ofis olarak kullandığı hem de CHP’nin iktidar hazırlığına yönelik program ve kadro çalışmalarının yürütüldüğü “CHP İktidara Hazırlık ve Planlama Bürosu”ydu.

‘İKTİDARA HAZIRLIK VE  PLANLAMA BÜROSU’

CHP’nin 1960’lı yıllarda etkin olan araştırma bürosu, 1970’li yılların başında yeniden oluşturulmuştu. Genel merkezdeki CHP Araştırma Bürosu’ndan sonra bürokrat ve akademisyenlerin partinin iktidar hazırlığına daha rahat katkıda bulunabilmeleri için 1976’da kurulan planlama bürosu, önce eski bakanlardan Cahit Kayra’nın sonra SBF’de öğretim üyeliği yapan iktisat doçenti Bilsay Kuruç’un yönetiminde çalıştı.

Benim de 1978’de Ecevit hükümeti kurulana kadar Işın Çelebi ile birlikte tam zamanlı görev yaptığım bu büro, Ecevit’ler ile çok yakın çalışma imkânı bulduğum ve siyasal birikimime önemli katkılar sağlayan bir yer oldu. Buradaki çalışmalara katılanlar arasından Bilsay Kuruç, Ahmet Taner Kışlalı, Gündüz Ökçün, Sevil Korum, Orhan Koloğlu, Vural Güçsavaş, Çetin Hacaloğlu, Oktar Türel, Algan Hacaloğlu, Yiğit Gülöksüz, Tonguç Görker, Çetin Ziylan ve Erhan Karaesmen gibi birçok ünlü akademisyen ve uzman, ya milletvekili ve bakan oldular ya da müsteşar ve genel müdür olarak ülkeye hizmet ettiler.

CHP 1976 Programı’nın ilk taslağı Emre Kongar’ın da içinde yer aldığı akademisyen ve uzmanların katkısıyla bu büroda hazırlandı, partinin yetkili organlarıyla oluşturuldu, ilçelerde, illerde, bölge toplantılarında örgütle tartışılarak geliştirildi ve kurultayda kabul edildi. CHP’nin Sosyalist Enternasyonal’e üyelik başvurusunu 1976 Kurultayı’na öneren de bizzat Ecevit’tir.

HALKLA BÜTÜNLEŞME VE MİTİNGLER

Ecevit, 1972’de CHP’ye genel başkan seçildikten sonra CHP’nin halkçılık anlayışı doğrultusunda halkla daha yoğun bir temas içinde bulunabilmek için ilk seçim otobüsünü siyasal yaşama getiren insandır. Seçim otobüsü, kurulu ses düzeniyle gidilen istikametteki her yerleşim yerinde halka seslenme imkânı veriyordu.

Başlangıçta Ecevit, otobüsün arkasındaki pencereden halka hitap ederken 1977 seçimlerinde eski okul arkadaşı Mehmet İsvan’ın çabasıyla geliştirilen ve günümüzde bütün partilerin kullandığı model ile otobüsün üstünde daha geniş kitlelere ulaşma olanağı buldu.

Ecevit, büyük illerde yapacağı mitingler öncesinde partinin il yöneticilerinden aldığı bilgiler yanında, uzmanlar göndererek ildeki sivil toplum yöneticileri ve demokratik kitle örgütleriyle de temaslar kuruyor, onların varsa yerel ve özel sorunlarını da saptıyordu. CHP, seçim mitinglerine sanatçıları davet ederek konuşmalar öncesi canlı müzikle konserler verdiren ilk partidir.

1973 seçimlerinde Ali Topuz’un önerisiyle sanatçı Şenay, Taksim’de yapılan İstanbul mitinginde, partinin söylemiyle uyumlu, hâlâ sevilerek söylenen “Hayat Bayram Olsa” ve “Sev Kardeşim” şarkılarını söylemişti. Ecevit, 1977 seçimlerinde ise partisinin iktidara hazırlık çalışmalarına destek veren akademisyenleri dönüşümlü olarak seçim gezilerine davet ederdi.

Ecevit, TBMM’de bütçe görüşmelerine özel bir önem verir, bütçe üzerinde genel konuşmayı kendisi yapar, konuşmasını geniş bir ekibin katkısı ile hazırlardı. 1976’dan itibaren bu konuşmalar kitap olarak basılmış ve CHP örgütünün AP hükümetine yönelik eleştirilerinde rehber olarak kullanılması sağlanmıştır.

MEDYA VE İLETİŞİM

Ecevit, tüm konuşma ve demeçlerini kendisi hazırlar, daktilosuyla kendisi yazardı. Konuşma ve yazılarında, yabancı sözcükler yerine Türk Dil Kurumu’nun türettiği Türkçe kökenli sözcükler kullanmayı tercih ederdi. Onun kullanarak yaygınlaşmasını sağlamaya çalıştığı sözcükler arasında “olanak, eşgüdüm, dışalım, dışsatım” ilk akla gelenlerdir. Kısa ve anlaşılması kolay cümleler kurar, yalın bir ifade ile konuşur ve yazardı.

Önemli demeçlerini yayımlamadan önce yakın çevresiyle paylaşarak kolayca anlaşılmasını gözetirdi. Kendisi de deneyimli bir gazeteci olduğu için Uğur Mumcu, Cüneyt Arcayürek, Teoman Erel gibi Ankara’daki bazı köşe yazarları ile yazılmamak kaydıyla aylık düzenli toplantılar yapar, böylece ülke sorunlarına ve gündeme gelebilecek konulara farklı bakış açılarını değerlendirirdi.

Ecevit’in CHP Genel Başkanı seçildiği 1972 yılında siyasi partiler Hazine yardımı almıyordu. Üyelik aidatları da düzenli ödenmediğinden ve yeterli olmadığından CHP ekonomik açıdan sıkıntılar yaşıyordu. Partili gençlerin sembolik de olsa Kızılay’a kan bağışı yaparak gelirini partiye verdikleri yıllar... Bu dönemde Rahşan Ecevit etrafına topladığı bir grup inançlı Cumhuriyet kadını ile hem eşinin düşüncelerini yaymaya hem de partiye gelir sağlamaya yönelik çalışmalar başlattı.

Bu kadınlar partinin rozet ve bayraklarını hazırlatıyor, Ecevit’in geliri partiye bağışlanmış kitap ve konuşma bantlarını çoğaltıp satarak CHP’nin tanıtımına ve maddi sorunlarının aşılmasına destek sunuyordu. Rahşan Ecevit, 1975’te CHP’ye ilgi veya Ecevit’e yakınlık duyan insanları CHP üyesi yapmayı, partinin oy desteğini artırmayı amaçlayan Köylü Derneği adıyla bir dernek de kurmuştu.

Özgür İnsan dergisi dışında Ecevit’in çıkarılmasına maddi ve manevi katkı verdiği iki yayın organı daha vardır. Birisi, 1976-78 yılları arasında 15 günde bir çıkan Umut gazetesidir. Gazetenin kurucuları Rahşan Ecevit, Altan Öymen, Nemide Taylan (eski Anayasa Mahkemesi Başkanı Muhittin Taylan’ın eşi), Firdevs Menteş (eski Danıştay üyesi), Asude Aral (Rahşan Ecevit’in kız kardeşi) ve Mehmet Kabasakal’dır.

Gazetenin çok güçlü bir yazar kadrosu vardı. Bülent Ecevit ve Rahşan Ecevit imzalı yazılar dışında Altan Öymen, Muhittin Taylan, Bilsay Kuruç, Gündüz Ökçün, Ahmet Taner Kışlalı, Cahit Kayra, Orhan Koloğlu, Sevil Korum ve daha birçok ünlü akademisyen, siyasetçi ve uzman gazetede imzasız yazılar yazdı. Ben de 15 günde bir yayımlanan gazetenin künyesinde adı bulunmayan genel yayın yönetmeniydim.

Gazeteci İsmet Solak ve çizer Engin Uç’un katkılarını da anmak isterim. Ecevit’in önderliğinde çıkan son dergi, 1980 sonrası yayımlanan Arayış dergisidir.

Ecevit, yakın tarihimizin şiir yazdığı bilinen tek lideridir. İlkinin basımına bizzat katkı verdiğim iki şiir kitabı vardır. İlk şiir kitabındaki “Takalar” şiiri Modern Folk Üçlüsü tarafından bestelenmiş, “Pülümür’ün Yaşsız Kadını” ve “Türk Yunan Şiiri” muhalif politikacılarca TBMM kürsüsünde eleştirilmişti. Oysa Ecevit, bütün yaşamı ve dünyası yalnızca siyaset olan bir politikacının siyasette bile yararlı olamayacağına inanırdı. İsmet İnönü ile 6 yıl genel sekreter olarak çalışırken kendisinden çok şey öğrenmişti. Bunların bazılarını yeri geldiğinde paylaşırdı. Günümüz siyasetçilerinin de yararlanabileceği düşüncesiyle birisini paylaşayım: “Siyasette kimse kimseyi kolayca tasfiye edemez, kişiler -icraatlarıyla- kendilerini tasfiye ederler.”

1977 SEÇİM BAŞARISI

CHP’nin 1977 seçimlerinde aldığı yüzde 41.3 oy (bugünkü seçim sistemiyle tek başına iktidara gelmesine yeterdi) ile sağladığı seçim başarısında şüphesiz en büyük pay, bu yenilikleri partisine kazandıran Ecevit’e aittir. Ancak ülkenin ekonomik, toplumsal ve siyasal sorunlarının çözümü için CHP’nin umut olarak görülmesi yanında, ilçelerden kurultaya örgütle tartışılarak geliştirilmiş 1976 programı ve tüzüğünü, özverili CHP örgütünü, sendikaların ve çalışan kesimin rolünü, demokratik sol bir iktidara katkı vermek isteyen aydınların, sanatçıların ve halkın desteğini de unutmamak gerekir.

Türk siyasal yaşamına 1980 öncesi CHP Genel Başkanı olarak getirdiği yenilikler ile değerli katkılar yapan, kendisinden çok şey öğrendiğim devlet adamını saygı ile anıyorum.

DR. MEHMET KABASAKAL
SİYASET BİLİMİ ÖĞRETİM ÜYESİ