Dünyada ve ülkemizde aslında “deprem vergisi” adını taşıyan bir vergi bulunmamaktadır. Dünyada deprem bölgesi olarak bilinen bazı ülkeler doğrudan deprem vergisi olarak değil deprem yardımı olarak halktan para toplamışlardır. Deprem vergisi adı altında bir vergi toplayan gelişmiş bir ülke bulunmamaktadır. 1999 yılında uygulamaya konulan ek vergiler ülkemizde deprem gerekçesiyle toplanan bir vergi olmuştur. Bu vergiler arasında ihdas edilen Özel İletişim Vergisi de daha sonra kalıcı bir vergi haline gelmiştir.
Ülkemizde deprem vergileri olarak bilinen vergiler, 26.11.1999 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 4481 sayılı “17.8.1999 ve 12.11.1999 Tarihlerinde Marmara Bölgesi ve Civarında Meydana Gelen Depremin Yol Açtığı Ekonomik Kayıpları Gidermek Amacıyla Bazı Mükellefiyetler İhdası ve Bazı Vergi Kanunlarında Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile Türk vergi sistemine giren vergilerdir. Bu yeni kanunla birlikte, ek gelir vergisi, ek kurumlar vergisi, ek emlak vergisi, ek motorlu taşıtlar vergisi, Özel İletişim Vergisi ve Özel İşlem Vergisi günlük yaşamımıza girmiştir.
88 MİLYAR TL
1999 Marmara depremi sonrası uygulamaya konulan vergiler arasında yer alan ve daha sonraki süreçte kalıcı hale geldiği için “deprem vergisi” diye bilinen Özel İletişim Vergisi olarak 2000-2022 döneminde toplam 87 milyar 998.6 milyon liralık tahsilat yapıldığı Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerinden anlaşılmaktadır.
Özel İletişim Vergisi, Türk vergi tarihinde ilke kez uygulamaya konulan bir vergi türü idi. Özel İletişim Vergisi, 31.12.2003 tarihine kadar uygulanmak üzere yüzde 25 olarak belirlendi. 2004 yılında kapsamı genişletilerek kalıcı hale getirilen Özel İletişim Vergisi yüzde 7.5 oranında alınıyordu. 30.1.2021 tarihli ve 31380 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 3469 sayılı cumhurbaşkanı kararıyla, yüzde 7.5 olan özel iletişim vergisi oranı yüzde 10’a çıkarılmıştır. Özel İletişim Vergisi 6802 sayılı Gider Vergileri Kanunu’nun 39. maddesine göre tahakkuk ve tahsil ediliyor.
Yirmi yılı aşkın süredir deprem gerekçe gösterilerek vergi toplanan tek ülkeyiz. Halk arasında “deprem vergisi” olarak bilinen verginin adının Özel İletişim Vergisi olarak değiştirilerek gizlenmesi sonucu değiştirmemektedir.
Yaklaşık 22 yılda toplanan toplam 87 milyar 998.6 milyon liralık vergi geliriyle, acillik arz eden ve depremde yıkılması beklenen yapıların yıkılarak yeniden yapılması ya da onarılması mümkün iken bunun yapılmadığı da açıktır.
DUBLE YOLLAR
Eski Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, “Deprem vergilerini depremde kullanmak zorunda değiliz, duble yollar yaptık” demişti. Son yaşadığımız Kahramanmaraş-Hatay depreminde duble yolların ve havalimanlarının da çöktüğünü gördük.
Halkımızdan 22 yıldır toplanan yaklaşık 88 milyar lira Özel İletişim Vergisinin (deprem vergisi) heder edilmesine mi yansak yoksa depremde yitirilen canlara ve yok olan şehirlere mi yansak?
DOÇ. DR. FARUK GÜÇLÜ
VERGİ VE MUHASEBE ARAŞTIRMA MERKEZİ BAŞKANI
