Dünyanın her yerinde çok küçük yaşta çalıştırılan, çalıştırılmak zorunda bırakılan 246 milyon çocuk var. Başka bir deyişle dünyadaki her 6 çocuktan 1’i çalışıyor. Bunlar Dünya Çalışma Örgütü’nün (ILO) 2016 verileri. ILO kötü koşullarda çalışan çocuk sayısının giderek alarm verici düzeye çıktığını belirtiyor. Bunlar biliniyor ama sorun çözümsüz kalıyor.
Almanya’nın saygın dergilerinden Der Spiegel konuya dikkat çekmek için “Mika çocukları” diye bir dosya hazırladı. Belgesel niteliğindeki çalışmada Hindistan’da çocukların çok küçük yaşlarda madenlerin içine girerek kozmetikten otomotiv boya endüstrisine kadar birçok sektörün ihtiyacını karşılamak için nasıl çalıştıkları gözler önüne seriliyor.
Örneğin, Badku Marandi. 6 yaşından beri çalışıyor, mika denilen pırıltılı mineralleri çıkartıyor. Ne kadar derin kazarsa o kadar daha büyük mika parçaları ortaya çıkıyor. Badku yıllar boyu çıkarttığı minerallerin nerelerde kullanıldığını hâlâ bilmiyor. Oysa L’Oreal’in ruj ve dudak boyaları BMW ve Volkswagen’in kaporta boyaları ve daha bir sürü üründe Marandi ve arkadaşlarının emeği, alın teri, hatta kanı var.
Az buz değil raporlara göre 500 ton mika sadece Kolkata limanından Almanya’ya gidiyor. Der Spiegel, Hindistan’dan kendi üretimlerinde kullanmak üzere mika satın alan bir düzine firma ile tek tek görüşmüş. Verdikleri ortak yanıt: Mika madenlerinde çocuk işçiler olduğunu biliyoruz ama onlar kendi yaşam koşullarını çalışarak iyileştiriyorlar.
Madenlerin yüzde 80’i resmi kayıtlara bile girmeyen madenler. Daha doğrusu maden bile denmez büyük çukurlar... Bir ucu yoldan başlıyor ormanların derinliklerine doğru gidiyor. Tamamen sağlıksız koşullar: akrep vs. tehlikesi, kırık çıkıklar bir yanda astım, tüberküloz ve kanser... Üstelik birçok aile tedavilerini yaptırmak için borçlanmak zorunda.
2014 yılında çocuk işçiliği ile yaptığı mücadeleden ötürü Nobel Barış ödülü alan Bachpan Bachao Andolan (BBA) adlı STK’nin kurucusu Kailash Satyarthi bu madenlerdeki durumu her yıl raporluyor. Her ay 10 ile 20 ölümün yaşandığı Mika endüstrisinde “sessizlik kültürü” hâkim. Doktorların bile ölümlere verdiği rapor “2 katlı evin çatısından düştü” oluyor. Her şey o kadar yasalara aykırı ki kimse bununla bağlantılı bir sorumluluk almıyor ama bir yandan da düzenin bu şekilde sürmesine göz yumuyor. Hindistan da yasalarına göre 14 yaşından küçük çocukların çalışmaları yasak.
Peki, ne yapılabilir?
Spiegel bu sorunun da peşine düşmüş anlaşılan. Şu büyük kurumsal sosyal sorumluluklarını her daim ilan eden şirketlere düşen pay ne? Bölgedeki mikayı satın alan büyük şirketlerden sadece Alman kimya devi Merck yasal madenlerden satın aldığını söylemiş ve belgelerini de göstermiş. O kadar?
Ancak bu ilk adım devam edeceğe benziyor. Çünkü Merck’in ardından H&M, Chanel ve Philips’in de katılımı ile Sorumlu Mika İnsiyatifi’ni oluşturmuşlar. Hedef 2022 yılına kadar mika madenlerinde çocuk işçiliğini sona erdirmek. Ama kolay değil.
Merck tedarikçilerinin yasal olmayan madenlerden çıkan mika içermemesi için bir izleme sistemi kullanıyormuş. Operatörler bir madenin günlük çıktısını kaydediyor ve sonra bu miktar için hükümete vergi ödüyorlarmış. Ancak bunun da kolaylıkla delinebileceği malum. Keza delindiği de söyleniyor.
Sonuçta çocuk işçiliği önlemek görüldüğü gibi zor. Arı kovanına çomak sokmak gibi. Ve ne yazık ki Mika çocukları dünyadaki örneklerden sadece bir tanesi...