Şişelenmiş su uzun zamandan beri yaşamımızın her alanında. Kâh elimizdeki küçük pet şişelerde sağlıklı yaşamın zorunlu bir aksesuarı olarak, kâh evlerimizdeki polikarbondan üretilen damacanalarda. Son haftalardaki analizlerde satın aldığımız damacanalardaki suların mikroplu ve sağlıksız olduğunun ortaya çıkması ile tam bir karmaşa yaşanmaya başladı. Kimi yeniden musluktan akan suya döndü, kimi arıtma cihazlarına yöneldi... Suyun kirliliği kadar bilgi kirliliği ise her zamanki gibi tam gaz devam.

Aslında en temel konuyu en önce unutuyoruz; ya da yok sayıyoruz şu gerçeği: “Sağlıklı, temiz, güvenilir su, en temel sağlık ve insan hakkı. Bu hakka herkes eşit düzeyde ulaşabilmeli. Ve belediyeler musluktan akan suyu halka ‘içilebilir’ olarak sunmak zorunda.”

Ancak hemen her alanda olduğu gibi suyun da ticarileştirilmesi ile devasa boyutlu bir su sektörü oluştu. Türkiye’de yapılan toplam su üretimi 10.3 milyar litreye denk geliyor. Bunun 6.6 milyar litresi damacana, 3.7 milyar litresi ise pet üretimi olarak öne çıkıyor. Kişi başı su tüketimi rakamı ise yılda 138 litreyi buluyor. Bunun 87 litresi damacana, 46 litresi pet şişe. Toplam ciro 3.6 milyar lira. Su şişeleyen 288 firma var. İlk 8 firma pazarın yüzde 30’una hâkim. Sektördeki 5 yabancı sermayeli firma ise şişe suyu pazarında yüzde 50, damacana suyu pazarında yüzde 17 paya sahip.

Amerika’da, İngiltere’de, Fransa’da ve gelişmiş her ülkede musluktan su içilir. Peki bizim halkımız neden damacanaya kaydı?

Sektörün bu denli büyümesinde 20 yıl öncesine kadar musluklardan kirli paslı sular akmasının büyük payı olduğunu da unutmamalıyız. O dönemlerde gelişmemiş belediyecilik ve yeterli arıtma tesislerinin olmaması temel nedenler arasında. Ancak artık durum farklı. Musluklardan akan su artık temiz ama bu kez de kimse güvenmediği için tercih etmiyor. Bu güveni yeniden tesis etmek görevi yerel yönetimlere ve bizzat hükümete düşüyor. Ancak bugüne kadar çıkan bir sese tanık olmadım.

Gelelim bugünkü duruma. Analizlerin sonuçları aşikâr: Üretim yerinde temiz olan damacana suları piyasada kirli.

Bunun tek sebebi var. Halk sağlığı denetimleri sürekli olarak yapılmıyor ya da yapılamıyor. Üretim ve dağıtım standartları belirlenmiş bir sektör, su sektörü; üstelik AB normları çerçevesinde faaliyet göstermesi gerekiyor. Damacana üzerindeki süregelen tartışmanın AKP iktidarının sağlık politikalarından özellikle de “sağlıkta dönüşüm” uygulamasından bağımsız değerlendirirsek çok yanılmış oluruz. Halk sağlığı uzmanı bir arkadaşımla konuştum. Laboratuvarların birleştirildiği ve görevlerin yeniden paylaştırıldığı bir dönemin içinde olduklarını anlattı. AKP kadrolaşması tüm hızıyla Sağlık Bakanlığı’nda sürerken, deneyimli uzmanların işlevsizleştirilmesi denetimleri aksatıyor. CHP İzmir Milletvekili Dr. Aytun Çıray konunun üzerine giden bir isim. Yaptığı açıklamada “Cumhuriyetle yaşıt Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi bu ülkenin en güvenilir kurumuydu. Gıda testlerinden çevre kirliliğine, hava, su, ilaç ve radyoaktif denetimlerine kadar pek çok görevi başarıyla ifa eden bu seçkin kuruluş, AKP iktidarı döneminde kapatıldı; daire başkanlığı düzeyine indirildi. Üstelik aylardır asaleten bir daire başkanı bile atanamadı. Ve işte sonuç. Bir laboratuvarın sonucu maalesef diğerini tutmuyor” diyor. İktidarın sağlıkta dönüşüm politikasını nasıl yüzüne gözüne bulaştırdığının su skandalında bir kez daha ortaya çıktığını söyleyen Çıray, “Halk Sağlığı Laboratuvarları Daire Başkanlığı işin altından kalkamayınca diğer laboratuvarlara da örnekler gönderildi. Ancak aynı analizler başka sonuçlarla geri geldi. Üreticiler de buna isyan ediyor halk da. Yönetimin baskısıyla bazı firmalara özel sonuçlar çıkarıldığı iddiası gündemde” dedi.

Başta da dediğimiz gibi damacana su tartışmasını iktidarın sağlıkta dönüşüm politikalarından ayrı tutarsak çok yanılmış oluruz. Ve uzun vadede bedeli hayli ağır olur...