\n\n\n

ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton’ın başarılı İstanbul ziyareti, Türkiye ile ülkesi arasında geçen yıl yaşanan sarsıntının çok büyük ölçüde atlatıldığını gösterdi. Bunda AKP hükümetinin İran konusundaki politikasını, ABD ve diğer müttefikleriyle aynı yöne çevirmesinin etkisi büyük.

Tek pürüz İsrail

Böylece, geçen yıl ABD ile ilişkilerde krize neden olan iki konudan geriye sadece İsrail meselesi kaldı. Türkiye-İsrail ilişkileri, 31 Mayıs 2010’da Gazze’ye yardım götüren Mavi Marmara gemisine İsrail güvenlik güçlerince düzenleyen operasyonda 9 Türk’ün öldürülmesinden bu yana askıda. İlişkilerin normale dönmesini sağlamak amacıyla ikili ve çokuluslu iki farklı diplomatik kanal bir süredir devrede.

İsrail’de ‘özür’ çatlağı

Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Feridun Sinirlioğlu ile İsrail Başbakan Yardımcısı Moshe Ya’alon arasında son aylarda birkaç tur gizli görüşmeler yapıldı. Ancak Türkiye’nin özür ve tazminat talepleri, İsrail hükümetini oluşturan partiler arası görüş ayrılığı nedeniyle hâlâ yerine gelmiş değil.

Palmer Raporu’na çifte ret

Mavi Marmara saldırısıyla ilgili BM Genel Sekreteri Ban Ki-mun’un, eski Yeni Zelanda Başbakanı Geoffrey Palmer’in başkanlığında oluşturduğu beş kişilik uluslararası komisyon ise çalışmalarını ay başında tamamladı. 90 sayfalık raporun açıklanması ise 27 Temmuz’a ertelendi.

Komisyonda Türkiye’yi temsil eden emekli Büyükelçi Özdem Sanberk, görüşmemizde bu gelişmeleri “İki taraf da uygun bulmadığı ifadeler nedeniyle raporu imzalamadığı için rapor başkan tarafından açıklanacak. Ertelemenin sebebi ise Türkiye ile İsrail arasında özür konusunda yürüyen temaslara zaman kazandırabilmek” diye değerlendirdi.

‘İsrail ablukası yasal’

Resmen açıklanmadan rapor hakkında bilgi vermekten kaçınan Sanberk, raporun içeriğiyle ilgili uluslararası basında çıkan haberlerin doğruluğunu ise teyit ediyor. Sanberk’in teyit ettiği bu haberlere göre BM raporunda yer alan temel unsurlar şunlar:

1. İsrail’in Gazze’ye uyguladığı abluka yasaldır.

2. İsrail, Mavi Marmara’ya Gazze’den çok uzakta ve son uyarıyı yapmadan saldırmıştır.

3. İsrail’in aşırı güç kullanarak ölümler ve yaralanmalara neden olması kabul edilemezdir.

Anlaşılan o ki, 1. madde nedeniyle Türkiye; 2. ve 3. maddeler nedeniyle de İsrail raporu imzalamıyor.

Türkiye’nin tezi çöktü mü?

İsrail kaynakları, Palmer Raporu’nda Gazze ablukasının yasal olduğu yönündeki tespitin “Türkiye’nin tezlerinin temelinde yatan ablukanın yasadışılığı iddiasını çökerttiği” inancında.

Buna karşı çıkan Sanberk, bir başka BM platformu olan BM İnsan Hakları Konseyi’nce oluşturulan (ancak İsrail’in tanımadığı ve işbirliği yapmayı reddettiği) Veri Toplama Misyonu’nun Eylül 2010’da “ablukanın yasadışı olduğu” yönünde aldığı karara dikkat çekerek şu vurguyu yapıyor:

“Aynı konuda BM’nin iki farklı komisyonundan iki farklı karar çıkıyorsa o meselede bir tartışmalı durum var demektir. Yani raporun hukuk yaratıcı bir etkisi yoktur. Ayrıca, abluka yasal bile olsa, buna dayanarak yasal olmayan işler yapmış ve 9 kişiyi öldürmüş durumdalar. Bunun da kabul edilemez olduğu herkesçe vurgulanıyor.”

‘AKP ve İHH’ye suçlama yok’

Herkesin aklında raporda Türkiye’yi ya da AKP hükümetini suçlayan bir ifadenin yer alıp almadığı sorusu var. Sanberk net ifadelerle “Ne Türkiye’ye ne de hükümete çıkarılan en ufak bir sorumluluk yok” yanıtını veriyor.

Yani ne “Mavi Marmara’nın arkasında AKP hükümetinin olduğu” ne “İHH’nin terörist bağlantıları olduğu” ne de “gemide silah olduğu” iddialarının hiçbiri raporda yer almayacak.

‘ABD devreye girmeli’

Türkiye ve İsrail’in Mavi Marmara olayının bir an önce geride kalmasını arzu ettiğini belirten Sanberk, ABD Dışişleri Bakanı Clinton’ın ziyaretini önemsediğini belirtiyor.

“Rapor açıklandığında aklı selim olan herkes İsrail’in özür dilemek dışında bir adım atamayacağını görecek” diyen Sanberk’in beklentisi şöyle:

“İsrail üzerinde sözünü geçirebilen tek ülke ABD. Onlar da bu bölgede bu iki demokratik ülkenin daha fazla kavgalı kalmasını istemez. Türk tarafı yüzde yüz Clinton’ın da devreye girmesini istemiştir. Girmesinde de fayda vardır.”

***

Clinton’ın memnun ayrıldığı İstanbul ziyareti sonrasında, Washington ile ilişkileri olumsuz etkileyen tek pürüz olarak gözüken Türk-İsrail ilişkilerinde sürpriz gelişmeler yaşanabilir.

\n\n