Kültür Endüstrilerinin Bilançosu

Türk sineması, 100. yılını kutlarken 100 yılın rekorunu da kırmış. Sinema endüstrisi 2014’te 652 milyon lira hasılat yapmış. 2013’e göre hasılatta artış yüzde 29.5 olmuş. Seyirci sayısı 61 milyon. Geçen yıla göre yüzde 21.8 oranında bir büyüme söz konusu ki bu önemli bir rakam. Türkiye sinema endüstrisi son on yıldır sürekli büyüyor. European Audiovisual Observatory’den Martin Kanzler’in incelemesine göre, 2004-2013 yılları arasında Avrupa Birliği’nde gişe gelirleri yüzde 0.6 oranında küçülürken Türkiye’de ortalama yüzde 7.4 büyümüş.
2014’te Türkiye sinemalarında 359 yeni film gösterime girmiş. Gösterime giren filmlerin 103’ü yerli yapım. On yıl önce gösterime giren yerli film sayısı 25’miş. Seyircinin yerli filmlere ilgisi dikkat çekici düzeyde artıyor. 2014’te en çok izlenen 10 filmin tamamı yerli filmler. Birinci sırada 7 milyon 369 bin seyirci ile “Recep İvedik 4” var. En çok izlenen 10 filmin 7’si komedi. (bkz. boxofficeturkiye.com) Şenay Akdemir, dağıtım ve sinema salonlarında tekelleşmenin söz konusu olduğuna, ödüllü filmlerin ya gösterilecek salon bulamadığına ya da çok kısa sürelerde gösterildiğine, seyirciye ulaşamadığına dikkati çekiyor.
Yayıncılık da son on yılda sürekli büyüyen kültür endüstrilerinden. 2014 yılında 561 milyon 103 bin 770 adet kitap üretilmiş. Kişi başına 7.3 kitap düşmüş. Geçen yıla göre artış yüzde 4.6. Yayıncılık endüstrisinin toplam cirosu geçen yıla göre yüzde 2.9’luk artışla 2 milyar 381 milyon dolara yükselmiş. ISBN Ajansı verilerine göre 2014’te 2 bin 138 yayıncı 50 bin 752 çeşit yeni kitap üretmiş. 2013’te yeni kitap sayısı 47 bin 352 çeşitti. Yeni kitap çeşidi de yüzde7 artmış. Üretilen yeni e-kitap sayısında ise geçen yıla göre yüzde 130’luk artış var. 2013’te 2 bin 299 yeni e-kitap üretilirken 2014’te bu sayı 5 bin 245’e ulaşmış. Ama e-kitabın toplam ciro içindeki payı hâlâ çok küçük. Uluslararası Yayıncılar Birliği’nin (IPA) 2014 verilerine göre Türkiye dünyanın en büyük 12. yayıncılık endüstrisi ve üretilen yeni kitap çeşidinde 11. sırada yer alıyoruz.
2014’ün en çok satan kitapları listesine baktığımızda 20 kitabın 16’sının Türk yazarlarının kitapları olduğunu görüyoruz. D&R’ın verilerine göre birinci sırada Uğur Koşar’ın “Allah De Ötesini Bırak” (Destek Yay.) adlı kitabı var. En çok satan roman ise Sabahattin Ali’nin “Kürk Mantolu Madonna”sı (Yapı Kredi Yay.). En çok satan çeviri kitap da Sarah Jio’nun “Böğürtlen Kışı” (Arkadya Yay.). Bu kitaplar 100 binin üzerinde satış rakamlarına ulaşmışlar. Yayıncılık endüstrisi ile ilgili temel eleştiri üretimin yüzde 71’ini oluşturan eğitim yayıncılığının kontrolünün tamamen Milli Eğitim Bakanlığı’nda olması ve edebi eserlerin oranının 22 milyon adetle yüzde 3’te kalması.
Kültür endüstrilerinin en sıkıntılısı müzik. Müzik endüstrisinde CD satışlarının sayısı her yıl düşüyor. Konser bilet satışları, sponsorluklar, internet ve mobil araçlar üzerinden satışlar da artıyor. PWC’nin tahminine göre 2014’te Türkiye müzik endüstrisinin büyüklüğü 248 milyon dolar. Geçen yıla göre 2 milyon dolar küçülme var; ama son on yılın ortalaması 240 milyon dolar civarında gerçekleşmiş yani bir küçülme yok ama büyüme de görülmüyor. MÜYAP Başkanı Bülent Forta özellikle CD satışlarındaki düşüşün dikkat çekici olduğunu ama dijital alandaki gelişmelerle müzik endüstrisinin kârlılığının arttığını belirtiyor. D&R’ın verilerine göre en çok satan yerli albüm Sıla’nın “Yeni Ay”ı (Sony Music), en çok satan yabancı albüm de Indila’nın “Mini World”ü (Universal). Ceyhun Kuburlu’ya göre son yıllarda korsan ve internet nedeniyle satışları düşen ve pazarı küçülen müzik endüstrisi toparlanmaya başlamış. Türkiye müzik endüstrisinin önümüzdeki 4 yılda 8 milyon dolar büyümesi bekleniyormuş.