Türkiye’nin ‘Anti Amazon Yasası’ olacak mı?

6. Ulusal Yayın Kongresi 10-11 Mayıs’ta Afyon’da yapıldı. Kültür ve Turizm Bakanı Numan Kurtulmuş açılış konuşmasında “Türkiye’nin, önümüzdeki yıllarda yayıncılık bakımından ilk 5’e girmeyi hedef olarak önüne koyması lazım” dedi. Numan Kurtulmuş’un bu hedefi “2017 rakamlarıyla baktığımızda 66 binin üzerine çıkan ISBN rakamlarıyla dünyada 11’inci sıradayız” bilgisiyle birlikte koyuyor.
Yayıncılığımızın son 15 yılda sürekli büyüdüğünü, sırf yeni çıkan kitap çeşidinde değil yıllık ciro olarak da dünyanın 11. yayıncılık sektörü olduğunu biliyoruz. Kitap üretim adetleri de sürekli artıyor. Yayıncılar, yazarlar, çevirmenler, kitapçılar, kütüphaneciler, akademisyenler ve başta Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı olmak üzere konu ile ilgili bakanlık temsilcilerinin katılımıyla toplanan Ulusal Yayın Kongresi kuşkusuz bu hedefe ulaşmada nasıl bir yol izlenmesi gerektiğinin belirlendiği yer oldu.
Devlet kongre kararlarından bir eylem planı çıkartırsa Dünya sıralamasında üst sıralara çıkmamız da hayal değil. Tabii ilk yapılacak iş Başbakan Binali Yıldırım’ın “Devletin mutlaka ekonomiden çekilmesi lazım” sözüne uygun olarak devletin yayıncılıktan çekilmesi ve destekleyici konuma geçmesidir. Türkiye’nin en büyük yayıncısı devlettir. Esas olarak ders kitaplarında olmak üzere devletin yayıncılıktaki payı yüzde 50’ler seviyesindedir ve dünyada bir benzeri yoktur.
Kongrede Sektörel Yapı, Yayın Hukuku ve Fikri Haklar, Yayıncılıkta Devletin Rolü ve Kamu Yayıncılığı, Çocuk ve Gençlik Yayıncılığı, Ders Kitapları ve Eğitim Yayıncılığı, Akademik Yayıncılık, Süreli Yayınlar, Yayıncılıkta Satış ve Pazarlama, Yayın Standartları Kütüphaneler ve Derleme, Yayıncılığın Dünyaya Açılımı, Çeviri Politikaları ve Okuma Kültürü konuları komisyonlarda tartışıldı.
Kongrede ağır basan iki konu ise TBMM’ye sevk edilen Fikir ve Sanat Eserleri Kanun Tasarısı ve Sabit Fiyat Yasası önerisiydi.
Numan Kurtulmuş Türkiye’nin en önemli meselelerinden birisinin milli kültürel bağımsızlık olduğunu belirtiyor. Kongrede önümüzdeki aylarda ülkemizde de faaliyete geçecek olan Amazon’un yayıncılığımızı nasıl etkileyeceği sorusu da gündeme geldi. Amazon’un faaliyet gösterdiği ülkelerde tekel haline gelmek için yüksek oranlı iskonto ve fiyat dayatmaları ile yayıncılık sektörünü çökerttiği, kitapçıların kapandığı, yayıncıların bağımsız yayın politikalarını değiştirtecek güçte etkileri olduğu biliniyor. ABD ve İngiltere olumsuz örnek olarak önümüzde. Sabit Fiyat Yasası ile yayıncı ve kitapçılarını yani “milli kültürel bağımsızlığını” koruyan Almanya ve Hollanda ve “Anti Amazon Yasası” ile Fransa gibi ülkelerin yayıncılarının nasıl büyüyüp ABD’deki dev yayınevlerini satın aldığı da biliniyor. 6. Ulusal Yayın Kongresi’nin tüm komisyonlarının raporlarında Sabit Fiyat Yasası’nın ivedilikle çıkartılması gerektiği belirtiliyordu.
Fikir ve Sanat Eserleri Kanun Tasarısı 10 yıllık uzun bir çalışma neticesinde ortaya çıktı. İnternette ve fotokopi yoluyla yapılan korsanlıkları önleyici bir taslak bekleniyordu. Bu beklenti bir ölçüde karşılansa da devlet lehine getirilen istisnaların kanunun esası olan eser sahiplerinin haklarını korumak amacını ve yayıncılığın gelişimini ciddi biçimde zedeleyecek olması kongre komisyon raporlarında eleştirildi. Yazar, çevirmen ve yayıncıların yıllardır ödenmesini beklediği ve usulsüz çoğaltmalardan oluşan mağduriyetlerini bir nebze giderecek (copyright levy) kesintilerin sadece yüzde 37.5’inin kendilerine ödeneceğinin ve önceki yıllardan birikenlerle birlikte yüzde 62.5’inin devlet bütçesine ekleneceğinin anlaşılması da derin bir hayal kırıklığı ile karşılandı. Bu gerçekler ortadayken yayıncılıkta ilk 5’e girmek hedefine nasıl ulaşılacak? Yayıncılık sektörü bunun cevabını Sayın Bakan Numan Kurtulmuş’tan bekliyor.