Dünyanın öteki ucunda Latin solu çöküşe geçerken, Arjantin, Brezilya ve Peru’da Amerika destekli sağ cephe yükselişte. Brezilya’da Dilma Roussef’e karşı “parlamento darbesinde” başı çeken eski parlamento başkanı Eduardo Cunha, milyonlarca dolar rüşvet almaktan 15 yıl hapse çarptırılmış, kimin umurunda! İş işten geçti. “Latin Amerika’nın kesik damarlarının” onarılacağı umudu veren 2000’lerin başındaki sol dalga popülizmle sıvandı. Sosyalizm adına yola çıkanların büyük “çuvallamaları” eşliğinde...
***
Son vaka Hugo Chavez’in “Bolivarcı” mirasını yaşatmakta zorlanan Nicolas Maduro’nun yönetimindeki Venezüella. Suud’un petrol fiyatları üzerinden açtığı cephenin en fazla vurduğu ülkelerden birisi Venezüella. Bölgenin petrol zengini olsa daekonomisi baş aşağı gitti. Ülke büyük gıda ve ilaç sıkıntısı, hiperenflasyon, üretimin paralize olması, gösteriler ve şiddet suçlarında patlama ile sarsılmaya başladı. Chavez’in yoksulluğa merhem olan sosyal programları tersine döndü. Solcu popülist Maduro yönetiminin ABD destekli muhalefetin baskıları karşısında gidişatı yönetemez halde.
11-13 Nisan 2002’de Chavez’i hedef alan kısa darbenin 15’inci yıldönümü öncesinde işler geçen hafta bir acayip “yargı darbesine” vardı. Yüksek mahkeme, parlamentonun yetkilerini elinden alınca kıyamet koptu. Muhalefet Maduro’yu “diktatörlükle” itham etti. Maduro devreye girdi, hâkimler kararlarını geri aldılar.
***
Yüksek mahkeme, “Parlamentonun kararlarını uygulamayarak geçersiz kıldığı için yetkilerinin, Yüksek Mahkeme’nin anayasa kurulu yahut hukukun üstünlüğünü koruyan bir başka organ tarafından yürütülmesine” hükmetmişti. Bu “yargı darbesinin” arkasında yüksek mahkemenin üç vekille ilgili kararı yatıyor.
Şöyle ki; Aralık 2015’te muhalefeti birleştiren Demokratik Birlik Buluşması (MUD) seçimden büyük zaferle çıktı. Chavez’den yadigâr Birleşik Sosyalist Parti (PSUV) 1999’dan beri ilk kez iktidarı paylaşma pozisyonuna düştü. Amazon eyaletindeki vekillerin oy satın alma yoluyla yolsuzluk yaptıkları saptandı. Bunlardan birisi PSUV’den, ikisi muhalefetten, biri de muhalefeti destekleyen bağımsızdı. Mahkeme dört vekilliği iptal etti. Ancak üç vekil, muhalefete parlamentoda üçte iki çoğunluk sağlaması için “gerekliydi”. Bu sebeple yargı kararına uyulmadı, üç vekil Ocak 2016’da yemin ettirildi. Yüksek mahkeme bu tasarrufu geçersiz ilan etti. Parlamento yine meydan okudu, temmuzda üç vekil yine yemin ettiler. Yüksek mahkeme yine ihlal kararı verdi. Kurumsal çatışma doruğa çıktı.
***
2016 sonbaharında bu kez parlamento Maduro’nun siyaseten yargılanması sürecini başlattı, Ocak 2017’de “makamını geçersiz ilan ediverdi”. Geçen hafta da ipler koptu. “Yargı darbesini” fırsat bilen Maduro, normalde parlamento onayı gerektiren ve ekonomi için ihtiyaç duyulan petrol sektöründe Rusya ortaklı girişimi mahkemeye onaylattı.
Muhalefet, kitleleri sokağa dökmeye çalışırken, orduya duruma “müdahale etme” çağrısı yaptı. Amerika Devletler Örgütü’nü (OAS) müdahaleye davet ettiler. OAS’taki diğer solcu hükümetler geçit vermedi. Bu baskı ortamında normalde kendisini desteklediği bilinen başsavcı Luisa Ortega da “yargı darbesine” karşı tavır koyunca Maduro yüksek mahkemeye başvurup “parlamentoyu yetkisizleştirme” kararını geri aldırttı.
***
Venezüella’daki iktidar kapışması prosedürel meselelerin üzerinde, Maduro’nun azli için elbette. Böylelikle oligarşik yapının arzuladığı neoliberal düzen geri getirilecek. Ancak sol popülist yönetimin de meseleyi eline yüzüne bulaştırdığı açık. Daha yakınlarda “komünist modele sahip oldukları, özel girişimi reddettikleri yolunda yürütülen kirli kampanyayı” eleştirip devlet bankalarından krediler, kur kontrollerini liberalleştirme, yabancı şirketlere daha fazla yer açmak vaatlerinde bulunan Maduro, kapitalist modelde devlet müdahalesiyle işleri dengelemeye gayret ediyor. Ancak “kuralına göre” de oynayamaz hale düşüyor. Hoş, Dilma “kuralına göre oynadı da ne oldu” diyeceksiniz. Haklısınız.
