Hayatımızın içinden geçen tramvay
Ayşe Emel Mesci
Son Köşe Yazıları

Hayatımızın içinden geçen tramvay

01.03.2021 07:30
Güncellenme:
Takip Et:

Pandemi günlerinde kapalı kalmanın bana bir faydası, bol bol kitap okumak oldu. Son dönemde, sevgili Müjdat Gezen’in Kırmızı Kedi Yayınları’ndan “Çocukluğumu Bindirdim Tramvaya O Gitti Ben Kaldım Yaya” başlığıyla çıkan anıları bende ayrı bir iz bıraktı. Ne güzel isim… O tramvay aslında hepimize, en azından Müjdat ile aşağı yukarı aynı dönemlere, aynı altüstlüklere, aynı İstanbul’a tanıklık etmiş olanlara, “Neredeydik, nerelere geldik” sorusunu sordurarak bizim de hayatımızın içinden geçiyor.

Kalemi asla durmayan ve önemli bulduğu her şeyi, her yerde, her an not alan Müjdat Gezen, bu defa bugüne kadar yazmadıklarını bulup çıkarmış, hem geçmişe hem bugüne bakarak düşüncelerini, duygularını, izlenimlerini paylaşmış. Ömür muhasebesi, gelinen yaştan geriye bakıp çocukluğunu, gençliğini anlamlandırma, yaşamı ve ölümü sorgulama gibi temel soruların sürekli kendilerini hissettirdiği, yürek çarpıntısı gibi kısa “anı çakmaları”ndan oluşan etkileyici, su gibi okunan bir kitap çıkmış ortaya.

Müjdat’ın eşi, dünya güzeli Leyla Gezen ve kızı Elif Gezen de önemli yer tutuyorlar kitapta. Yazarın yüreğinin hassas telleri onlar. Anlatıma da yansıyan o yumuşaklık, tanıdığım Müjdat’ın her an koşmaya başlayacakmış gibi duran, verdiği kararı anında uygulamak isteyen yapısının kontr-puanı gibi…

Bu yazdıklarıma bakıp da ciddi, asık suratlı, hüzünlü satırların sizi beklediğini düşünmeyin. Müjdat bu, en ağır felsefenin bile içine öyle bir çift laf, öyle bir espri oturtuverir ki okurken dikkat etmezseniz benim gibi yataktan düşmenize ramak kalır. Alın size bir örnek: Müjdat, Mehmet Ali Erbil’in sunduğu bir televizyon programına konuk olur; yanında oturan beyefendiye bir bakar, ağzındaki dişler altın kaplama. Dayanamaz, espriyi patlatır: “Beyefendi dikkat edin, ağzınıza hırsız girer!” 

İLKER BAŞBUĞ

Zor zamanlarımda bana MSM’de çalışma olanağı tanımasının, sahnesini açmasının yanı sıra, elli yıllık dostum Müjdat’a çok önemli bir buluşmayı da borçluyum. Bir gün, MSM’deki öğrencilerimle “Kuvayi Milliye Destanı” provasındayken haber geldi, Müjdat’ın ofisine gittim. İlker Başbuğ ile birlikte oturuyorlardı. 26. Genelkurmay Başkanı İlker Paşa, yandaş medyanın yanı sıra “yetmez ama evetçiler”in de katkılarıyla örülen karalama kampanyalarının ardından, akla ziyan bir şekilde “terör” suçlamasıyla iki buçuk yıl cezaevinde yatırılmış ama orada da önemli kitaplar kaleme almıştı. Beni görünce ayağa kalktı, kollarını açtı, “Siz de çok çektiniz, biz de” dedi, birbirimize sarıldık. Müjdat’ın önerisiyle sahneye koyduğum, Paşa’nın “20. Yüzyılın En Büyük Lideri Atatürk” kitabından hareketle, Melike İlgün ile birlikte oyunlaştırdığı “Mucize”, üretken bir yazar ve gerçek bir Cumhuriyet aydını olan İlker Başbuğ’la onur duyduğum dostluğumun başlangıcı oldu, bu yüzden bendeki yeri ayrıdır.

UMUT

Müjdat Gezen’e özellikle bu iktidarın son yıllarında çok çektirdiler. Bu memleketin iki duayen tiyatro adamı olarak Metin Akpınar ile birlikte, dört yılı aşkın bir ceza talebiyle yargılandıkları “cumhurbaşkanına hakaret davası” bunun en son ve somut örneği. Ama Müjdat asla enseyi karartmıyor, umut aşılamaya devam ediyor: “Umut yoksa sen de yoksun. Geminin gittiği istikamete bakacaksın. Daima, hep, her zaman biri seren direğine çıkar ve bağırır: ‘Kara göründüüü!’

Mutlaka okuyun, çok seveceksiniz, sanatta altmışıncı yılını devirmiş ama çocukluğunu yitirmemiş bu büyük sanatçının tramvayının arkasına siz de asılmak isteyeceksiniz…

Yazarın Son Yazıları

Uzun bir macera: ‘Faust’

Sevgili İlhan Selçuk 2004’te bir dergi kataloğu armağan etmişti. Değerli ressamımız Bilge Alkor’un kargalarıyla böyle tanıştım. Daha sonra tanışıklık, “Meleklerin ve Şeytanların Aynası” (2011) ile derinleşti. Uzunca bir süredir başucumda duran, dönüp dönüp baktığım, sonra “Belki bir gün” diyerek tekrar kenara koyduğum “Faust”, Alkor’un imge dünyasıyla farklı bir boyuta taşınmıştı.

Devamını Oku
08.12.2025
İnsan idrak ettiği ruha benzer

Aleksandr Puşkin, “dramatik büyünün titreştirdiği düş gücümüzün üç telinden” söz eder. Bunlar; gülme, acıma ve dehşettir. Vsevolod Meyerhold ise Charlie Chaplin ve Sergey Ayzenştayn’ı karşılaştırırken, her iki sinemacıda bu “üç tel”in ne denli ustalıkla kullanıldığına değindikten sonra, bir ayrım yapar: “Chaplin’de gülmece ve acımanın ön planda olduğunu, dehşetin gölgede kaldığını söyleyebiliriz oysa Ayzenştayn’da gülmece geri plana kayarken acıma ve dehşet öne çıkar.”

Devamını Oku
24.11.2025
Goethe: İkilem ve Deha

Büyük yazarın kendi yaşam sürecinin de derinlemesine nüfuz ettiği “Faust”un ilk bölümü ise, kendisinden önce Christopher Marlowe’un 16. yüzyıl sonunda oyunlaştırdığı (“Dr. Faustus”) ruhunu şeytana satan Faust efsanesinden yola çıkmakta ama bu bölümde Faust’un Mefistofeles ile macerası kadar, “ayarttığı” Gretchen’in trajedisi de göze çarpmaktadır. Goethe dahi sanatçı duyarlılığıyla içinde yaşadığı toplumun “mahalle baskısı”nı, ikiyüzlü ahlak kurallarını kendi siyasi ve toplumsal kimliğinin çok ilerisinde bir noktadan eleştirir. Viktor Glass’ın “Goethe’nin İnfazı” romanında (çev. Regaip Minareci, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları) anlattığı olayda, evlilik dışı hamile kaldığı çocuğu öldürmekle suçlanan genç kadın hakkındaki idam cezasını siyasi kimliğiyle onaylayan Goethe, “Faust”ta konuya bambaşka bir duyarlılıkla yaklaşır. Büyük sanatçı ve düşünürün, “Almanların en büyüğü”nün tüm hayatına yayılan ve “Faust”a da yansıyan bu ikilemi aslında çağının, yükselen modernitenin etkisi günümüz

Devamını Oku
10.11.2025
Mucize 102 yaşında

Böyle zamanlarda geçmişe dönüp bugünkünden çok daha ağır koşullar içinden düze çıkmayı bilmiş, hem memleketin ufkunu kaplayan sisi hem ileriye doğru koşmak isteyenleri engelleyen karanlığı yarıp geçmiş kurucu kuşağın mücadelesini, Kocatepe’den Afyon Ovası’na doğru bakarken sadece biraz sonra cereyan edecek o büyük muharebeyi değil, oradan geleceğe açılan yolu da gören çelik iradeli bir çift mavi gözü, o mucizeyi hatırlamak iyi geliyor insana.

Devamını Oku
27.10.2025
Bir ödül töreninin ardından

Cumhuriyetin kurucu felsefesinin kültür alanındaki en önemli adımlarından biri tiyatro, opera, bale ve müzik alanlarında modern, kalıcı sanat kurumları yaratarak sanat sevgisini tüm yurt sathına yaymaktı.

Devamını Oku
13.10.2025
Işık, biraz daha ışık

O yıl Doğan Hoca’dan bir gün önce, 21 Eylül 2021’de tiyatro alanından çok değerli bir hocamızı, sevgili Prof. Dr. Hülya Nutku’yu hem de çok vakitsiz yitirmiştik.

Devamını Oku
22.09.2025
Hayatımdaki iki Güney

Gerçekçilik, içtenlik, hayatın sihrini, gizini yakalayıp onu kendi kişisel büyüsünü katarak yeniden yaratmak... Yılmaz Güney’in sinemasının da edebiyatının da en önemli özellikleridir bunlar.

Devamını Oku
08.09.2025
Eğitim ve sanat

Mustafa Kemal Atatürk, Cumhuriyetin üzerinde yükselmesi gereken dört sütunu, “mektep, iktisat, sanat, imar” diye sıralamıştı. Bu dört sütundan ikisini oluşturan “mektep” ve “sanat” maddelerine yakın tarih içinde bir arada bakıldığında, yani sanatta eğitim ve eğitimde sanat alanlarında nereden nereye geldiğimize bakıldığında umut verici bir tabloyla karşı karşıya olduğumuz söylenemez.

Devamını Oku
18.08.2025
Altmış yıl önce altmış yıl sonra

İzmir’de tam anlamıyla “ağır, koyu bir sıcak” vardı. “Kerbela” oyunu 2 Ağustos tarihinde bir zamanların fuar alanı, günümüzün Kültürpark’ı içindeki açık hava tiyatrosunda oynanacağı için İzmir’deydim.

Devamını Oku
04.08.2025
Hatırlamak bir eylemdir

Ergin Yıldızoğlu, 7 Temmuz tarihli Cumhuriyet gazetesinde “Faşizm ve kültür” başlıklı önemli bir yazı kaleme aldı.

Devamını Oku
21.07.2025
‘Umutsuz çağın sesi’

'Medea-Material' Romanya'da köklü Sibiu Tiyatro festivalindeydi...

Devamını Oku
30.06.2025
Vahşi bir dünya

Vazgeçilmez dört elementten biri olan havayı yine paramparça ediyor bombalar, füzeler... Doğal yerinden koparılıp insanın elinde oyuncak olmuş ateş, gecenin karanlığını kızıla boyuyor.

Devamını Oku
16.06.2025
Beyaz gecelerde Medea-Material

23-27 Mayıs tarihleri arasında, Dostoyevski’nin unutulmaz novellasının fonunu oluşturan St. Petersburg “beyaz geceler”indeydik.

Devamını Oku
02.06.2025
İyimserlik önyargısı

İyimserlik önyargısı

Devamını Oku
12.05.2025
Bir kez daha Kerbela

Bir kez daha Kerbela

Devamını Oku
28.04.2025
Bursa ve tiyatro Bursa...

Bursa ve tiyatro Bursa...

Devamını Oku
14.04.2025
Dünyayı sevgi kurtaracak

Dünyayı sevgi kurtaracak

Devamını Oku
31.03.2025
Sonrası gündüz

Sonrası gündüz

Devamını Oku
17.03.2025
Tiyatroantropolojisi ve Metin And

Tiyatroantropolojisi ve Metin And

Devamını Oku
03.03.2025
Tiyatroda eğitimin önemi

Tiyatroda eğitimin önemi

Devamını Oku
10.02.2025
Toplumsal çürüme ve sanat

Toplumsal çürüme ve sanat

Devamını Oku
27.01.2025
Ben bir veri bankasıyım!

Ben bir veri bankasıyım!

Devamını Oku
13.01.2025
Umarım gelen gideni aratmaz

Umarım gelen gideni aratmaz

Devamını Oku
23.12.2024
Bir ödülün düşündürdükleri

Bir ödülün düşündürdükleri

Devamını Oku
09.12.2024
Heiner Müller ile bir kez daha

Heiner Müller ile bir kez daha

Devamını Oku
25.11.2024
Buzdağının altı

Buzdağının altı

Devamını Oku
04.11.2024
Toplumsal çürüme

Toplumsal çürüme

Devamını Oku
21.10.2024
Ali Cem Köroğlu’nu yaşatmak

Ali Cem Köroğlu’nu yaşatmak

Devamını Oku
30.09.2024
'Keşke bir parti olsaydı...'

Yılmaz Güney’in bakışı

Devamını Oku
16.09.2024
Franz Kafka: Yüzyılın kâhini

Franz Kafka: Yüzyılın kâhini

Devamını Oku
02.09.2024
Issızlaşıyoruz

Issızlaşıyoruz

Devamını Oku
12.08.2024
Ahmet Cemal’i hatırlamak...

Ahmet Cemal’i hatırlamak...

Devamını Oku
29.07.2024
Belediyeler ve kültür-sanat politikası

Belediyeler ve kültür-sanat politikası

Devamını Oku
15.07.2024
Güvenilir olmanın sırrı

Güvenilir olmanın sırrı

Devamını Oku
24.06.2024
Bir döngü daha tamamlandı

Bir döngü daha tamamlandı

Devamını Oku
10.06.2024
Taşın ve tarihin büyüsü

Taşın ve tarihin büyüsü

Devamını Oku
27.05.2024
Cumhuriyet 100 yaşında

Cumhuriyet 100 yaşında

Devamını Oku
13.05.2024
‘Devlet Ana’ Macaristan’daydı

‘Devlet Ana’ Macaristan’daydı

Devamını Oku
29.04.2024
Tahsin İncirci: Bu toprağın kokusu

Tahsin İncirci: Bu toprağın kokusu

Devamını Oku
15.04.2024
Dünya bir sahnedir

Dünya bir sahnedir

Devamını Oku
01.04.2024