Suriye’de yeni seney’le ‘toz-duman’ görüntüsü altında girilse de gayet net seçilebilen iki buçuk cephe var.
İlki; Rusya, Suriye, İran ile Lübnan Hizbullah’ı.
İkincisi; ABD, İsrail, geride duran Körfez hattı ile Ürdün.
Ortada iki hasım güç; Birinci cephede gibi görünürken, ikinci cephe ile anlaşmak arzusundaki Ankara. İkincisi de stratejik tercihini ABD’den yana yaparak ikinci cephede bulunsa da birinci cepheyi kollayan Suriyeli Kürtler-PYD/YPG.

***

Bu cephelerde son günlerde asıllar ve vekiller üzerinden bir dizi provokatif vaka yaşandı.
İdlib’de 3 Şubat’ta el Kaide unsurları MANPADS’lerle Rusya’nın S-25 uçağını düşürdü.
Kuzeydoğu hattında Deyr ez Zor’da 7 Şubat’ta Suriye hükümetine bağlı Arap aşiretler ve Rus milisler enerji kaynaklarını SDG’den geri almaya çalışırken ABD’nin ‘meşru müdafaa’ iddialı saldırısına uğradı.
Afrin’de 10 Şubat’ta Türkiye’nin helikopteri düşürüldü.
Son olarak İsrail, yine 10 Şubat’ta Golan bölgesinde bir İran İHA’sının sınırı ihlal ettiği iddiasıyla Suriye’yi vurdu. Ama Suriye hava savunması bir F-16’sını düşürdü.
Sonuncusu İsrail’i de aşıp ikinci cephenin vaziyetinin resmini veriyor.

***

Tarafların pozisyonlarına göre aktarımları farklı olsa da İranlı kaynakların ‘tuzak’ beyanından çıkan resim şu:
İsrail, ilhak ettiği Golan sınırında -geçen haftaki yazımda aktardığım- kol kanat germiş olduğu cihatçı unsurları gözleme faaliyeti için gönderilen İHA’yı derhal tespit edip vurdu. İsrail uçakları Suriye içlerinde İHA üssü olduğu düşünülen T4 dahil bir dizi yeri vurmaya giriştiğinde tatsız bir sürprizle, Suriye hava savunmasının yoğun ateşiyle karşılaştı. Bir F-16’ları vuruldu. Paraşütle atlayan iki İsrail pilotu yaralandı. Rivayet o ki, ikinci bir jet hasar gördü.
‘Görünmez’ denilen F-16’yı biraz ‘antika’ kalan S-200’lerin (NATO’daki ismiyle SA-5) vurduğu söyleniyor. Her halükârda bu 1980’lerden beri bir ilk. İsrail krizin başından beri defalarca Suriye hava sahasını ihlal edip tehdit gördüğü hedefleri vuruyordu. Bu kez ‘bedelsiz kalmaz’ yanıtını aldı. Bu İsrail için Ortadoğu semalarında hava üstünlüğünün sonu manasına geliyor.

***

Suriye’nin bu hamleyi Rusya’dan habersiz yapması imkânsız. Zira hava sahasının kontrolü Rusya’da. Ancak kendi güvenlik çıkarları doğrudan söz konusu değilse sakin duran ve askeri gücünü kapsamlı siyasi çözüm için kullanmakta kararlı olan Rusya, güneyde aleni cephe arzulayacak değil. Nitekim krizi durduran Moskova oldu. İsrail Başbakanı Netanyahu, Rusya lideri Putin ile görüştü. Üstelik Rusya açıklamasında ‘taraflar tehlikeli bir kargaşaya sürüklenecek bir adımdan kaçınmaya’ çağrılırken İsrail’in ‘kendini savunma’ söylemi benimsenmedi.
Netanyahu, Putin ile Soçi Ulusal Diyalog Kongresi sırasında da Moskova’ya gidip görüşmüştü. Uçağını yitirmesi Rusya’yı İran’dan uzaklaştıracak türden bir sonuç alamadığının net göstergesi oldu.

***

İsrail elbette ABD’den her zamanki sözel desteği aldı. Ama ABD’nin şu anda ötesine gücü yetmez. Suriye’nin kuzeydoğusunda ittifak ettiği Kürtler ile NATO’daki müttefiki arasında sıkışmış halde. Kürtlerle ittifakı Ankara’yla bela yaratıyor. İran’ı hedefe koyan stratejisinden hareketle tümüyle Türk hükümetiyle ittifak etse, Ankara’nın sahada denge değiştirici gücü yok. Rus Su-25’inin düşürülmesi sonrası Rusya’nın Türkiye’ye hava sahasını beş gün kapatması ‘sınırı’ göstermişti.
Ayrıca ABD Batılı düşünce kuruluşlarında ‘Türkiye’yi yitirme’ söylemlerine karşılık, Ankara’nın Rusya safına geçmeyeceği de biliniyor ama neo-Osmanlı gündemini Kürtlerle uyumlulaştırılamıyor.

***

ABD’nin rejim değişikliği hedefi boşa çıktığından beri ‘kaos stratejisiyle’ Suriye’ye tutunma, istemediği türden çözüm ve barışa mani olma çabası artık en sıkı müttefiki İsrail’i de tehlikeye sokuyor. İsrail sınırın dibinde bir İran ile Hizbullah’la karşı karşıya, Filistin örgütleri dahil yeminli düşmanları buluşuyor.
Suriye savaşı tıpkı Türkiye gibi İsrail için de daha büyük belalar yarattı. Türkiye’dekilerin aksine İsraillilerin realist tutumu Netanyahu’ya rağmen baskın gelmezse, durum parlak değil.