Din ve milliyet...
Kimliğimizi oluşturan iki kavramdır.
Biz istesek de istemesek de, kabul etsek de etmesek de, başka insanlar da bizi bu iki özelliğe göre sınıflar:
Müslüman Türk, Katolik İtalyan, Protestan Amerikalı, Ortodoks Rus, Budist Çinli gibi.

***

Din ve milliyet...
İnsanları hem birleştirir hem ayrıştırır.
Aynı din ya da milliyetten insanlar birleşir, dayanışır...
Ama farklı din ya da milliyetten insanlar ayrışır, ayrışmakla da kalmaz, birbirlerine tarih boyunca görülmüş olan en büyük zulümleri yapar!
Çünkü hem din hem de milliyet aidiyeti, tarih boyunca iktidar sahibi olmanın gerekçeleri olarak kullanılmış, iktidar mücadelelerinin araçları olmuştur!
Din ve mezhep Tarım Devrimi’nin, ırk ve milliyet Endüstri Devrimi’nin siyasal egemenlik ideolojileridir.
Günümüzdeki egemen ideoloji olan demokrasi ve insan hakları ise bütün dinleri ve milliyetleri eşit gören bir anlayışa sahiptir.

***

Tarihte din ve mezhep adına yapılan zulümler, işlenen cinayetler günümüze kadar gelmiştir...
Bugün Ortadoğu’da yaşanan trajedilerin önemli bir bölümü hâlâ etkisini sürdüren mezhep savaşlarından kaynaklanmaktadır.
Ne yazık ki, tarihte ırk ve milliyet adına yapılan zulüm ve işlenen cinayetler de günümüze kadar gelmiştir.
Sovyetler’in çöküşünden sonra özellikle Balkanlar’ın kan dökülerek yeniden biçimlenmesinde ırkçılık ve milliyetçilik önemli bir rol oynamıştır.

***

Irk ve milliyet, İkinci Dünya Savaşı sırasında Alman ve İtalyan milliyetçiliklerinin aşırı noktalara taşınması sonunda Faşizmin temelini oluşturmuş...
En sonunda da bir insanlık suçu olan Yahudi soykırımına (Holocost’a) yol açmıştır.

***

Milliyetçilik, demokratik olduğunda, kendi milliyetini öteki milliyetlerle eşit gördüğü zaman tehlikesizdir.
Ne zaman ki kendi milliyetini bütün öteki milliyetlerden üstün görmeye başlar, işte o zaman Faşizme kayar ve soykırım suçu işlemeye kadar giden bir tehlike oluşturmaya başlar.
Günümüzde herhangi bir milliyetçiliği ötekilerden üstün görmek kadar, onu ötekilere göre aşağılamak da aynı tehlikeye çanak tutmaktır:
Günümüzde hiçbir milliyet ötekin-den daha üstün ya da daha aşağı olarak kabul edilemez...
Artık bütün milliyetler eşittir, sadece aralarında kültürel farklılıklar vardır!