Bu hafta gözler 10-11 Aralık’ta toplanacak AB Liderler Zirvesi’nde ve buradan çıkacak Türkiye ile ilgili yaptırım kararlarında olacak. Ankara’daki beklenti yaptırım kararı çıkacağı ama bunun hafif sayılabilecek yaptırımlarla geçiştirileceği yönünde.

Liderler Zirvesi öncesi, dün AB ülkelerinin dışişleri bakanları bir araya geldi. Bu satırlar yazılırken toplantıdan çıkacak metin belli olmamıştı. Bilgi aldığım AB uzmanları, dışişleri bakanları toplantısından çıkacak metnin Liderler Zirvesi’nde, birkaç değişiklik olsa bile büyük ölçüde karara bağlanacağı görüşündeler.

AB Liderler Zirvesi’nden “yaptırım çıkmaması” ihtimali pek mümkün görünmüyor. Kaynaklarım ilişkilerin çok gerildiğini, AB’nin mutlaka yaptırım uygulamak istediğini söylüyorlar. Bu istekte Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın söyleminin etkili olduğu konuşuluyor. AB yetkilileri, kendilerine dönük “stratejik körlük” gibi tekrarladığı popülist söylemlerin, Fransa Devlet Başkanı’na ağır sözlerinin hoşnutsuzluğu iyice artırdığını, “megafon diplomasisi yapmayın” diye uyarmalarına rağmen dinlenmediğini, bunun AB’deki rahatsızlığı büyüttüğünü her yerde dile getiriyorlar. “Türkiye’ye karşı sabrımızı Cumhurbaşkanı Erdoğan taviz olarak görüyor” diyen bir üst düzey AB yetkilisinin, “Cumhurbaşkanı’nın AB’nin yumuşak tavrı halinde bunu kendi kazanımı olarak göstermek istediğini, bunun AB tarafından görüldüğünü” Ankara’da anlattıkları belirtiliyor.

AB ile iş yapan bazı iş insanlarının AB’deki kızgınlığa bakarak, ağır yaptırımlar beklenebileceği, Türkiye’nin canını acıtacak sektörlerde, örneğin denizcilik ve bankacılıkta bile yaptırım ihtimali bulunduğundan korktukları gözleniyor. Buna karşılık Ankara’daki hava, “Ne kadar kızsalar da mülteci krizinin de etkisiyle, AB’nin ağır yaptırımlar getirme ihtimali düşük” şeklinde.

Bu nedenle AB’nin yaptırım kararı alması büyük ihtimal olarak gözüküyor ama Türkiye’nin canını çok acıtacak kararlar olmayacağı tahmin ediliyor.

Kurum veya kişi bazında bazı yaptırımlar olabileceğini kaydeden bir AB uzmanı, bazı sektörler veya bu sektörlerin yetkililerine dönük şahsi yaptırımlar gelebileceğini söyledi. Ulaştırma ve enerji sektöründe faaliyet gösteren kamu kurumlarına dönük yaptırımlar olma ihtimalinden söz ediliyor. Yaptırım kararlarının Doğu Akdeniz’deki aramalara dönük olacağı beklentisini, örneğin bu işlerden sorumlu görülen TPAO’ya veya kurumun yöneticilerine dönük bir yaptırımdan mı söz ettiklerini sorduğumda aynı uzman “TPAO yöneticilerine dönük bir yaptırım kararı çıkabilir ve beklediğimiz yaptırımların en ağırlarından biri olur” dedi. Böyle bir kararın, bu aşamada aslında ağır bir yaptırım olmayacağını ama mevcut havayla kıyasladıklarında ağır kaçacağını belirtti.

Yaptırımlarda AB-ABD koordineli çalışıyor

Dışişleri Bakanlar Toplantısı öncesi yaşanan gelişmelere baktığımızda AB yetkililerinin yaptırım sinyalini güçlü biçimde verdikleri, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ise ikircikli tutumunu sürdürdüğü gözleniyor. Dışişleri Bakanlığı’nın geçen haftaki açıklamasında, adalarla ilgili taleplerini sadece Meis’le sınırladığı bunun bir zeytin dalı anlamına geldiği ama ardından Cumhurbaşkanı’nın AB’ye dönük eski söylemini sürdürmesinin, işleri zorlaştırdığı konuşuluyor.

Geçen hafta açıklama yapan AB Konseyi Başkanı Charles Michel, ekimde sorunları gidermek ve ilişkileri iyileştirmek için Doğu Akdeniz sorunu konusunda Ankara’ya el uzattıklarını ancak bu olumlu teklifin Ankara’nın provokasyonlarına son vermesi karşılığında yapıldığına dikkat çekti. “O zamandan bu yana olumlu bir gelişme yaşanmadığına ve Türkiye’nin tek taraflı davranmaya ve düşmanca söylemler kullanmaya devam ettiğini” söyleyen Michel, Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki faaliyetleri için “Artık bu kedi-fare oyununa bir son verilmesi gerektiğini düşünüyorum” dedi. Michel “Elimizdeki tüm imkânları kullanmaya hazırız” şeklinde konuştu. AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell ise “Türkiye’den çok fazla olumlu sinyal gördüğümüz söylenemez. Özellikle Kıbrıs konusunda, sondaj konusunda, Türk-Yunan istikşafi görüşmeleri de ilerlemiyor” dedi.

Bu arada AB’nin Türkiye’ye yaptırımlar konusunda ABD’nin yeni başkanı Biden ve ekibiyle koordineli biçimde çalıştığı belirtiliyor. Bunun Ankara’daki AB yetkilileri tarafından da dile getirildiğini kaydeden AB uzmanları, Liderler Zirvesi’nden çıkacak kararın ABD’nin de desteğiyle alınacağını söyledi.

İş dünyası ve piyasalar AB Dışişleri Bakanları toplantısından çıkacak metin ve zirveden çıkacak yaptırım kararlarına odaklandı. Bunun günlük piyasa hareketlerini etkilemesi beklenirken, bunun da ötesinde “Türkiye’nin ekonomi ve hukuk alanında yapacağını söylediği değişim ve reformların geleceği açısından önemli olacağı” görüşü hâkim. Görüştüğüm büyük sermayeyi temsil eden iş insanları Türkiye’nin gideceği yolun Batı olması gerektiğini, Cumhurbaşkanı’nın bu gerçeği gördüğünü belirterek “AB ve ABD’den gelecek yaptırım kararlarının Cumhurbaşkanı’nın işinin ne kadar zor olacağını ortaya çıkarması açısından çok önemli olacağı” görüşündeler.