Depremin üzerinden nerdeyse 30 gün geçti. 45 bin çocuk, genç, yetişkin ve yaşlı insanımızı kaybettik. Ayrıca, bir o kadar da hala kayıtlara geçmeyen can kaybı olduğu biliniyor. Depremzedelerin barınma, giyim, yeme içme, sağlık gibi ihtiyaçları hala gerektiği şekilde karşılanamadığı için yaralar tam olarak sarılamıyor. Diğer taraftan, depremde ölen, engelli hale gelen ve malul olanlara sosyal güvenlik yönünden yapılacak yardımlar için iktidarda herhangi bir söylem veya yasa hazırlığı bulunmuyor. Her alana yansıyan bir suskunluk, yavaşlık, basiretsizlik, liyakatsızlık var. Görünürde ise yapılan tek şey depremzedelere azar, muhalefete hakaret.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Sayın Vedat BİLGİN
11 ili kapsayan büyük deprem felaketinde ölenlerin hak sahipleri ile engelli ve malul duruma gelen vatandaşlara sosyal güvenlik sistemi içerisinde yapılacak yardımlara ilişkin herhangi bir çalışmanız var mı? Varsa niye kamuoyuyla paylaşılmıyor?
O halde konuya ülkemizde geçmişte yaşanan depremlerde yapılan yasal düzenlemeleri hatırlatarak başlayalım.
4447 sayılı Kanuna 21/1/2000 tarihli 592 sayılı KHK ile eklenen geçici 5. Madde gereği, “17/8/1999 tarihinde ve daha sonraki tarihlerde meydana gelen depremler sonucunda malul kalan sigortalı veya iştirakçiler ile ölen sigortalı veya iştirakçilerin hak sahiplerine en az 360 gün prim veya 12 aylık prim veya kesenek ödenmiş…” koşuluyla aylık bağlanması öngörülmüş ve 17 Ağustos 1999 büyük Marmara depremi ve sonrasında gerçekleşen Düzce depreminde malul kalanlar ile ölenlerin hak sahiplerine 360 prim gün sayısı ile ölüm ve malullük aylığı bağlanmış.
Yine, 17/1/2012 tarihli 6270 sayılı Kanunla 5510 sayılı Kanuna eklenen geçici 37. Madde ile “19/5/2011, 23/10/2011 ve 9/11/2011 tarihlerinde meydana gelen depremler sonucunda malul kalan sigortalılar ile ölen sigortalılar için, malullük ya da ölüme sebep olan deprem tarihinden önceki döneme ilişkin olarak en az 30 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi veya bir aylık kesenek ile karşılık ödenmiş …” koşuluyla, 2011 yılında Simav ve Van’da meydana gelen depremlerde ölenlerin hak sahipleri ile malul kalanlara 30 prim ödeme gün sayısı ile aylık bağlama imkanı sunulmuştur.
4447/Geçici 5. madde halen yürürlükte bulunmakla birlikte, Gölcük ve Düzce depremi sonrasında meydana gelen depremlerde ölen veya malul kalanlara bu madde uygulanmamış. Buna gerekçe olarak 5510 sayılı Kanunun 105. Maddesindeki “…diğer kanunların bu Kanuna aykırı hükümleri uygulanmaz” hükmü gösterilmekte.
Mevcut durumda; 5510 sayılı Kanunda ölüm ve malullük sigortasından sağlanan yardımlar ve şartları şöyle:
ÖLÜM SİGORTASINDAN SAĞLANAN YARDIMLAR:
-Ölüm aylığı bağlanması, (1800 gün, sadece SSK’lılar için 5 yıl +900 gün)
-Ölüm aylığı bağlanması içen yeterli günü bulunmayanların hak sahiplerine ölüm toptan ödemesi yapılması.
-Cenaze ödeneği ödenmesi (2023’de ölenler için 2.054,00 TL)
-Hak sahibi kız çocuklarına evlenmeleri halinde evlenme ödeneği verilmesi (aylık tutarlarının 24 katı)
MALULLÜK SİGORTASINDAN SAĞLANAN YARDIMLAR:
Malullük sigortasından malul olan sigortalılara sadece malullük aylığı bağlanıyor. Bunun için malul sayılmanın yanı sıra, 10 yıllık sigortalılık süresi ve en az 1800 gün aranıyor. Sigortalı sürekli başka birinin bakımına muhtaç durumda sayılırsa 10 yıllık süre aranmaksızın 1800 günle aylık bağlanıyor.
DEPREMDE ÖLENLERIN HAK SAHİPLERİ ILE MALUL KALANLARA NE KADAR HİZMETLE AYLIK BAĞLANMALI?
6 Şubat 2023 tarihinde yaşanan deprem sadece ülkemizde değil, dünyada bile asrın en büyük deprem felaketi olarak nitelendiriliyor. Depremzedelere yapılan ayni ve nakdi yardımlar dışında, depremde ölenlerin hak sahipleri ile malul olanlara daha uygun koşullarda aylık bağlanmasına imkan veren yasal düzenlemelerin yapılması gerekiyor. 2011 yılında meydana gelen depremlere istinaden yapılan ve 30 gün prim ödenmiş olması kaydıyla ölüm ve malullük aylığı bağlanmasına ilişkin düzenlemenin, 10 ilde yaşanan depremde ölen ve malul olanlar için de uygulanması için bir an önce yasal düzenlemenin yapılması, yani Hükümetin bu konuda net bir adım atması bekleniyor.
DEPREMDE YAKINLARI ÖLENLER NEREYE VE NASIL MÜRACAAT EDECEK?
Depremde ölenlerin hak sahiplerine ölüm aylığı veya malul duruma düşen depremzedelere malullük aylığı bağlanması için talep şartı bulunuyor. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) deprem bölgesindeki çadırlarda yaşayan vatandaşa hizmet götürmeli ve talep belgelerini vatandaşa bizzat giderek ve yardımcı olarak almalı. Ancak, deprem bölgesinde SGK’da çalışan personelin de mağduriyetleri (yakınlarını kaybetme, evlerinin yıkılması ) göz önüne alınarak bunun gerçekleştirilememesi durumunda vatandaşın talepte bulunması gerekecek.
Depremde ölen sigortalılardan dolayı ölüm aylığı bağlanması veya ölüm toptan ödemesi yapılması ile cenaze ödeneği için hak sahipleri tarafından verilecek talepler; aylık bağlamaya yetkili SGK birim ayrımı gözetilmeksizin, talebin verildiği birimce alınarak; ölen sigortalının son çalışmasının bulunduğu ildeki SGK birimince, son çalışması Kahramanmaraş, Adıyaman ve Hatay olanların ise, taleplerini alan SGK birimlerince sonuçlandırılacak.
Cenaze ödenekleri için de aynı SGK birimlerine müracaat edilmesi gerekiyor.
MALUL DURUMA DÜŞEN SİGORTALILAR
Depremde engelli ve malul hale gelen depremzedeler maluliyet tespiti ve aylık bağlanması için bulundukları yerdeki SGK birimine müracaat edecekler. Talebi alan SGK birimi, aylık bağlama işlemleri için kişinin en son çalıştığı ildeki SGK birimine talebi gönderecek. Aylık bağlayacak ünitesi Kahramanmaraş, Adıyaman ve Hatay olanların talebi ise talebi alan SGK birimi tarafından sonuçlandırılacak.
Malullük tespiti SGK Kurum sağlık kurulları tarafından yapılıyor. Deprem bölgesinde Malatya ve Gaziantep’te olmak üzere iki tane sağlık kurulu var. Deprem nedeniyle Malatya’daki sağlık kurulu işlemleri Eskişehir, Gaziantep’deki sağlık kurulu işlemleri Antalya’daki sağlık kurulları tarafından yapılacak.
DEPREM BÖLGESİNDEKİ EYT’LİLER NEREYE MÜRACAAT EDECEK?
06 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen büyük deprem felaketinin yaşandığı; Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa illerinde SGK tarafından sunulan, tescil, hizmet kayıtları, borçlanma, aylık bağlama hizmetlerinin daha etkin, verimli ve hızlı yapılması açısından tedbirler alınmış. EYT düzenlemesinin Resmi Gazetede yayımlanıp yürürlüğe girmesi sonrasında deprem bölgesindeki EYT’li vatandaşların da aylık talebinde bulunmaları bekleniyor.
TESCİL, HIZMET VE BORÇLANMA İŞLEMLERİ
Depremden etkilenen 10 ilde ikamet eden veya faaliyet gösteren ya da çalışan SSK ve Bağ-Kur sigortalılarının;
- Tescil ve hizmet kayıtlarında yapılması gereken düzeltme ve güncellemeler, emekli olur yazısı, işten ayrılış bildirgesinin işlenmesi ile her türlü borçlanma (yeni veya mevcut) işlemleri, sigortalıların doğrudan ya da posta yoluyla talepte bulundukları SGK,
-E-devlet üzerinden yapılan başvuruları yine (borçlanma, isteğe bağlı veya kamu kurumlarının veya odaların on-line tescil bildirimleri) deprem illeri dışında görevlendirilen illerdeki SGK,
-Borçlanma iade talepleri ise merkezde Genel Müdürlük,
birimleri tarafından sonuçlandırılacak.
AYLIK BAĞLAMA İŞLEMLERİ
Deprem bölgesindeki SSK ve Bağ-Kur kapsamındaki EYT’lilerin yurtdışı borçlanması yapılmak suretiyle bağlanacak aylıklar da dahil olmak üzere emeklilik talepleri, aylık bağlamaya yetkili ünite ayrımı gözetilmeksizin talebin verildiği ünite tarafından alınacak. SSK ve Bağ-Kur’lu EYT’lilerin aylık bağlama işlemleri; son çalışmalarının bulunduğu ildeki SGK birimi tarafından, sigortalıların son çalışmasının bulunduğu ilin Kahramanmaraş, Adıyaman ve Hatay olanların işlemleri ise aylık talebini alan SGK birimi tarafından yapılacak. Devlet memurlarının aylık bağlama işlemleri Ankara’da Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesindeki daire başkanlığında yapılacak.
