Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ile Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) tarafından açıklanan enflasyon verileri arasındaki fark her geçen gün daha dikkat çekici hale geliyor.

İki kurum tarafından 2023 yılına ilişkin açıklanan aylık, altı aylık ve yıllık tüketici fiyatı endeksi ve değişim oranlarına (TÜFE) bakıldığında; rakamlar arasındaki farklılığın yüzde elliden daha fazla olduğu görülüyor. Ancak, hissedilen hayat pahalılığı nedeniyle verilerine gerçeği yansıtmadığı şüphesiyle yaklaşılan ve büyük ölçüde güven kaybı yaşayan TÜİK’in belirlediği veriler maalesef tüm resmi işlemlerde dikkate alınıyor. Bu nedenle gerek memur gerekse SSK ve Bağ-Kur emekli maaş zamları TÜİK tarafından belirlenen enflasyon oranları çerçevesinde değerlendiriliyor.

TÜİK tarafından 2023 yılı Haziran ayı enflasyon oranının yüzde 3,92 şeklinde açıklanmasıyla birlikte 2023/Ocak-Haziran dönemi için bir önceki aya göre tüketici fiyat endeksi değişim oranları aşağıdaki tabloda gösterildiği şekilde gerçekleşti ve SSK, Bağ-kur ve kısmen memur emekli aylık zamlarını belirleyen, bir önceki yılın Aralık ayına göre değişim oranı yüzde 19.77 olarak hesaplandı.

SSK VE BAĞ-KUR EMEKLİ AYLIKLARI

Sosyal Güvenlik Kurumunun (SGK) internet sayfasında yer alan verilere göre 2023/Nisan ayında aylık almakta SSK emekli ve hak sahibi sayısı 9.074.849, Bağ-kur emekli ve hak sahibi sayısı ise 2.750.517’dir.

2023/Nisan ödeme dönemi itibariyle 5 bin 500 lira olarak uygulanmakta olan alt sınır aylığı 7 bin 500 liraya yükseltilmiş idi. Emekli aylıkları bu miktarın altında ödenmiyor. Ancak aylık artışları bu miktara değil, emeklilerin gerçek aylıklarına uygulanıyor. 2023/Ocak-Haziran döneminde gerçekleşen TÜFE oranı yüzde 19,77 olarak gerçekleşti. Başka bir karar çıkmazsa emekli aylıklarının bu oranda artırılması gerekiyor. Yani emeklilerin gerçek aylıkları bu oranda artırılıp 7 bin 500 lira olan alt sınır aylığı ile karşılaştırılacak ve hangisi yüksek ise o miktar üzerinden ödeme yapılacak.

SSK ve Bağ-Kur emekli maaşları ile ilgili beklenti şöyle. Öncelikle 6 aylık TÜFE oranının çok az olacağı biliniyor idi. Enflasyon karşısında eriyen emekli maaşlarının yüzde 19.77 oranında değil daha yüksek oranda artırılması bekleniyor. Halen 7 bin 500 lira olarak uygulanan alt sınır aylığı asgari ücrette yapılan değişikliğe göre artırılabilir.

Yine iktidarın seçim arifesinde bir vaadi bulunuyor idi. Aylık miktarı 7 bin 500 liranın üstünde olan emeklilere daha yüksek oranda aylık artışı vermek. Alt sınır aylığının 7 bin 500 liraya yükseltilmesiyle asgari kazanç üzerinden prim ödeyip 3600 gün prim ödeyen ile 10.000 gün prim ödeyen vatandaşa aynı miktar aylığın (7.500 TL) ödenmesi durumu oluşmuş idi. Bu durum daha çok çalışarak daha çok prim ödeyen emekliler için mağduriyet yaratmış idi. Dolayısıyla bu emekliler için de emekli aylıklarında bir iyileştirme bekleniyor.

EMEKLİ DEVLET MEMURLARI MAAŞLARI

SGK verilerine göre, 2023/Nisan ayında aylık almakta olan aktif memur sayısı 3.401.981, emekli aylığı alan memur ve hak sahibi sayısı ise 2.430.300’tür. Memur emekli maaşlarının artırılmasında, SSK ve Bağ-Kur emeklilerinde olduğu gibi son altı aylık enflasyon oranı doğrudan kullanılmıyor. Memur ve memur emekli aylıklarına yapılacak zamlar, Toplu Sözleşme ile belirleniyor. 25/8/2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Kamu Görevlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 2022 ve 2023 yıllarını kapsayan 6. Dönem Toplu Sözleşmede; memur ve memur emeklilerinin aylıklarında; 2023/Temmuz döneminde yüzde 6 artış yapılacak ve sözleşme zammının yanında 2023 yılı ilk altı aylık enflasyon oranının yüzde 8’ini geçen kısmı da bu orana eklenecek idi. 2023/Ocak-Temmuz dönemi enflasyon oranı yüzde 19,77 oldu.

Buna göre, hesaplanan memur emekli aylığı zammının 1,1977/1,08x1,06 =17,55 =) yüzde 17,55 olması gerekiyordu.

Ancak, iktidar seçim öncesinde en düşük memur maaşının en az 22 bin olacağına ilişkin vaade bulunmuş idi. Bu vaadin yerine getirilmesi için yasal düzenleme çalışmalarının yapıldığı biliniyor. Dolayısıyla memur maaşlarında yapılacak artış, aynı zamanda SSK ve Bağ-Kur emekli maaşlarını da etkileyecek. Onun için emekli aylıklarının gerçekleşen 6 aylık enflasyon oranında artırılacak şeklinde kesin bir şey söylenemiyor. Gözler memur aylıklarına yapılacak zamma çevrildi.

Çalışan memurlar yapılacak zamların, derece/kademe ve ünvanlara göre emekli memurlara da uygulanması gerekiyor. Yapılacak zammın hangi kriterler kullanılarak yapılacağı hususunda herhangi bir bilgi paylaşılmıyor. 5434 sayılı Kanun kapsamında olan memur maaşlarının hesaplanmasında kullanılan veriler şunlar:

Aylık: 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 43. maddesinde yer alan tabloda gösterilen puanlar ile memur maaş katsayısının çarpılmasıyla bulunur. Örneğin 1. Derecenin 4. Kademesindeki bir memurun aylık gösterge puanı 1500 olup, aylık puanı emekli derece kademe üzerinden hesaplanır.

Taban Aylık: Maliye Bakanlığınca her yıl Ocak ve Temmuz aylarında açıklanan mali taban aylık katsayısının 1000 rakamıyla çarpılmasıyla bulunur. 2023/Ocak döneminde, Aylık Katsayı : 0,433684, Taban Aylık Katsayısı ise : 6,787992 olarak ilan edilmiştir.

Kıdem Aylığı: Kıdem aylığı en fazla 25 yıl ve 500 puan üzerinden hesaplanmaktadır. Her bir kıdem yılı için 20 puan olduğundan 25 yıla karşılık gelen kıdem puanı en fazla 500 puan olacaktır. Parasal karşılığı memur maaş katsayısı ile kıdem puanın çarpılmasıyla bulunur.

Ek Gösterge: Kişinin emekli aylığına esas ek göstergesinin memur maaş katsayısı ile çarpılmasıyla bulunur. Ek Gösterge kazanılmış derece üzerinden hesaplanır.

Özel Hizmet Aylığı: İlgili kişinin ek göstergesine bağlı olarak belirlenen yüzdelik dilim üzerinden hesaplanır. Hesaplama formülü ise şöyledir: 9500 x Memur Maaş Katsayısı x Özel Hizmet Aylığı Yüzdesi.

Dolayısıyla, memur aylıklarında katsayı dışında yapılacak artışlar aylık hesabına esas bu kalemlerde yapılacak artışlarla sağlanabilir. Bakıp göreceğiz…