\n\n\n

Cuma günü Edirnekapı Şehitliği’nde toprağa verdiğimiz Behruz Çinici, sanat tarihimize “20’nci yüzyılın mesleğine ve ülkesine sevdalı mimarı” olarak geçecek. Ailesinin kültürel geçmişinden ötürü kendisini, “Azeri kökenli bir cumhuriyet aydını” olarak tanımlayan Çinici’nin “çağdaş Türk mimarlığımızın yurtsever ustası” diye anılacağından da eminim...

Neden mi?

Salı günü Doğan Hasol vefatını bildirdiğinde, ilk aklıma gelen 2003 Şubatı’nda İstanbul’daki Koruma Kurulu üyeliğinden alınışıydı. Dönemin Kültür Bakanı Hüseyin Çelik, nedenini soran gazetecilere “Süresi doldu” dese bile herkes biliyordu ki önderlik ettiği “sit kararları”ndan ötürüydü…

İstanbul’un su kaynaklarıyla birlikte elde kalan son doğal alanlarını barındıran “Küçük ve Büyük Çekmece Gölleri Havzası”nı emlak rantçılarına karşı korumaya alan Çinici’ye kamu adına “teşekkür” etmek yerine, adeta inşaatçılar adına görevine son verilmişti.

Sonra, geçen haziran seçimlerde öne çıkan “çılgın projeler” için söyledikleri aklıma geldi... Demişti ki: “İstanbul’a büyük projeler yapabilmek için derin bir kültüre sahip olmak gerekir.”

Bir de ülkeyi sarmalayan “yeni” camilerle ilgili, Mayıs 2006’da Denizli’deki konuşmasında, 1995’te Ağa Han Mimarlık Ödülü’nü alan modern “TBMM Camisi”nin muhafazakâr siyasetçilerce neden beğenilmediğini anlatırken şunları söylüyor: “Camilerin hâlâ kubbeli ve minareli yapılması çağdaş mimariye ve İslama uygun değildir. Minare, Suriyeli Hıristiyanların çan kulelerinden bize geçen bir mimari elemandır. Ezan için yüksekçe bir yer yeterlidir.”

‘Bize has’ çağdaşlık

1932’de İstanbul’da doğan Çinici, 54’te İTÜ Mimarlık Fakültesi’nden mezun olduktan sonra, bir süre aynı okuldaki öğretim üyeliğinin ardından, ilerleyen yıllarda bir yandan mimarlık yarışmalarında ödüller alırken, “tarihsel mimarimizin kimlik değerleri ile çağdaş mimarlığı buluşturan” tasarımlarıyla da ün yapar. Atatürk’ün ünlü “Taklit değil, bize has bir modern mimarlık yaratmalıyız” sözünü meslek yaşamının temel ilkesi sayar.

Aynı anlayışı ödünsüz savunmasıyla 2004’te “Mimarlar Odası Sinan Ödülü”ne de layık görülen Çinici, en kahırlı günlerini ise kendi “eser”i olan “Milletvekili Lojmanları”nın yüksek konut bloklarına arsa sağlamak uğruna yıkılmasıyla yaşar… Üstelik bu densizliğin sorumlusu, arazinin verildiği ve bir devlet kurumu olan TOKİ’dir.

“Site”leşmek yerine “mahalle” kültürümüzü yaşatan yerleşim düzenindeki kimlikli “ev”lerinden çıkartılan milletvekilleri, başkentin kimliksiz apartmanlarındaki “daire”lere taşınmaktadır… Ardından “sanat”a dozerle saldırılması üzerine; “Benim fikrimi almadan eserime dokunamazlar” diyerek yargıya başvuran Çinici, Ankara 3’üncü Fikir ve Sınai Haklar Mahkemesi’nin 2 Mart 2007’de aldığı “yıkımın durdurulması” kararıyla umutlanır...

Ne var ki rant ekonomisinin kurmayları o denli acımasızlardır ki yargı kararına rağmen satılık lüks daire bloklarını dikmekten vazgeçmezler. Araziyi, “hasılat paylaşımı” denen yöntemle “en fazla kazanç getirecek proje”yi öneren firmaya veren TOKİ yönetimi demektedir ki: “Arsa tapulu malımız. Herkes kendi arsasındaki mevcut binalardan vazgeçerek dilediği başka projeyi uygulayabilir.”

Oysa o tapu devlete, yani “ulus”a aittir ve şimdi aynı ulusun “şehit”liğinde sonsuz dinlencesine çekilen, Başbakanlık Şehircilik Danışmanlığı da yapmış ve nice kamu yapısını tasarlamış bir mimara, devleti temsil edenlerin tutumu farklı olmalıdır.

Çinici’yi yaralayan ve 79 yaşında duran kalbini de belki derinden sarsan bu saygısızlığı ele aldığım 4 Mart 2007’deki yazımda sormuştum: “Lojmanlarda keyifle yaşamış milletvekilleri neredeler? Ulusal mimarlığımızın bu özgün örneğini yok edenler karşısında, hiç değilse eski sakinleri olarak neden suskunlar?”

Cenazesinde bile birkaç tanıdığı hariç hiçbiri yoktular.

Çinici Ailesi’ne, yakınlarına, dostlarına, tüm mimarlık camiamıza ve ulusumuza başsağlığı diliyorum.