Dünya, Rusya’nın Ukrayna işgaline kitlenmişken, süper güçlerin küresel hegemonya savaşı, pek de duyulmayan cephelerde sürüyor. ABD; Ukrayna Savaşı sayesinde NATO ülkelerini en azından bir süre tekrar birleştirebilse de dünyanın başka yerlerinde işler, onun açısından iyi gitmiyor. 

Çin’in, Kuşak Yol Projesi (BRI), başını Afrika’ya sokmakla kalmıyor, ittifaklarını genişletmeye devam ediyor. Cibuti, Somali, Etiyopya gibi ülkeler, yavaş yavaş Çin’in etkisi altına giriyor. Batılılar ise bu durumu kabulleniyorlar. Ünlü dış politika dergisi Foreign Policy’de, “Batı, Afrika’yı nasıl kaybetti?” başlıklı bir yazı yayımlandı. Rus ve Çin kaynaklı yatırımlar sonrası, “Batı’nın Afrikalı liderlere fırça artmasının” faydası olmadığı yazıldı.  

DİJİTAL SÖMÜRGECİLİK

Çin’in yatırımlarına eşlik eden dijital kalkınma projeleri, Batılılar tarafından “dijital sömürgecilik” olarak nitelendiriliyor. ABD’li tarihçi Alfred Thayer Mahan’ın tanımladığı sömürgecilik kavramında, kontrol altında tutulan bölgenin, ya kaynaklarının çıkarılması ya da açık pazara dönüşmesi beklenir. Çin’in BRI üyesi ülkelerdeki dijital kalkınma hareketlerinin de, “veri toplama” amacıyla yapıldığı söyleniyor. Verinin, yeraltı kaynağı kadar değerli görüldüğü çağımızda, bunun eskinin sömürge anlayışıyla aynı olduğunu iddia ediyor Batılılar. Hem ticari ilişkiler merkezi bir konumdan yapılıyor hem Çin’in güvenlik amaçlı nüfuzu bu ülkeler üzerinde perçinleniyor. Vatandaşların ürettiği devasa boyutlardaki veriler, Çin’in pazarlarını yönlendirmesinde kaynak olarak kullanılıyor. İşlenen veriler, yeni pazarları hedefleyen ürünler olarak geri dönüyor.

DENGE DEĞİŞİYOR

ABD’nin bir de tehlike altındaki “arka bahçesi” var. Güney Amerika’da darbeyle gönderilmek istenen liderler iktidarda kalabildiği gibi, ABD’den ziyade Çin’le yakınlaşmaya niyet eden adaylar, başa güreşiyorlar. Eski FARC gerillası Gustavo Petro, Kolombiya’da seçimleri kazanacak gibi. Rakibi, şimdiki lider Duque, ABD yanlısı. Honduras’ın ilk kadın devlet başkanı Xiomara Castro, Peru’da aşırı sol olarak nitelendirilen öğretmen Pedro Castillo, Şili’de 36 yaşındaki eski öğrenci hareketi lideri Gabriel Boriç; son 5 yılda Güney Amerika’nın ABD yanlısı olmayan solcu liderleri. 

KABULLENMEK ZORUNDA

Brezilya’da, 2000’lerin başında ABD destekli yolsuzluk operasyonlarıyla görevden alınan Lula aklandı, Bolsonaro’nun karşısına dikildi. Ekim 2022’deki seçimleri kazanması beklenen Lula, iktidarı döneminde ticari ilişkilerde Çin’i öncelese de  2004 Haiti krizinde ABD’yi desteklemiş, o nedenle sol gruplar içinde kınanmıştı. Bugün bile “ABD’yle artık kapışmaz” eleştirileriyle karşılaşıyor. ABD, kendi açısından, kötünün iyisine mecbur kalacak gibi. 

Kısacası, ABD’nin arka bahçesinde, ABD karşıtı iktidarların sığınabileceği limanlar var artık. Bu limanların niyetinin, ABD’den daha masum olup olmadığı tartışılır. Bu durumun asıl kazananları, kutuplar arasında, çıkarları için en iyi dengeyi kuran ülkeler olacak. En azından şimdilik kimse taraf seçmek zorunda değil!

SARP SİNAN HACIR

ARAŞTIRMACI