Mustafa Kemal Atatürk, henüz Türkiye Cumhuriyeti kurulmadan, Şubat 1923’te, kurtuluşun şehri İzmir’de toplanan Türkiye İktisat Kongresi’nde yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin ekonomik anlamda kurtuluşunun  yol haritasını çizerek şunları söylemiştir: “Siyasi ve askeri zaferler ne kadar büyük olursa olsunlar, iktisadi zaferlerle taçlandırılmazlarsa meydana gelen zaferler kalıcı olmaz, az zamanda söner. Türkiye Cumhuriyeti’ni layık olduğu yere çıkarmak için vakit geçirmeden iktisiyatımıza önem vermek zorundayız. Zamanımız tamamen iktisat devridir.”

Atatürk 28 Ocak 1931’de, CHP’nin İzmir kongresinde yaptığı konuşmasında partinin devletçi olduğunu söylemiştir: “Fırkamızın takip ettiği program, bir istikametten tamamı ile demokratik halkçı bir program olmakla beraber iktisadi noktai nazardan devletçidir. Bu itibarla fırkamıza müstenit olan hükümet-i Cumhuriyetin her noktai nazardan vatandaşların hayat ile, istikbal ile ve refah ile alakadar olması tabiidir. Halkımız taban (yaratılıştan) devletçidir.”

Atatürk’ün dile getirdiği devletçiliğin parti programına girmesi CHP’nin 1931 tarihli kongresinde gerçekleşmiştir. Mustafa Kemal Atatürk’ün sosyal refah ve kalkınma ekonomisinin temelini oluşturan devletçilik ilkesi dünyada ilk defa Atatürk tarafından uygulanmış ve parti programına alınmıştır. Bu sosyal refah ekonomisi anlayışını Avrupalı iktisatçılar daha 1950’lerde fark etmişlerdir.

SANAYİ PLANI

Devletçilik ilkesinin benimsenmesinde, Atatürk iktisat ekollerinden liberalizme de sosyalizme de bağlı kalmamış, kendine özgü üçüncü bir yol oluşturmuştur. Atatürk’ün devletçilik politikası, tam bağımsızlık, kendi kendine yeten ülke, tarım,  sanayileşme, çağdaş uygarlık ve bilimdir. 1931 yılında kalkınma planının hazırlanmasına başlanmış ve Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı 1933-1938 yılları için İkinci Beş Yıllık Sanayi Planı da bizzat Atatürk’ün yönetiminde 1938-1944 yılları için hazırlanmıştır. 

1933-1938 yılları arasında Türkiye’de Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde sosyal refah devleti anlayışına uygun kalkınma planı uygulanmıştır. Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı ile devletin ekonomik faaliyetlere girmesi ve devlet işletmeciliği başlamıştır. Mustafa Kemal Atatürk’ün izlediği ekonomik politika sayesinde 1929 Ekonomik Krizi’nin dışında kalınarak sanayileşme adına önemli adımlar atılmıştır. Azgelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde “Devlet öncülüğünde planlı sanayileşme” uygulaması ilk defa Atatürk Türkiyesi’nde gerçekleşmiştir. Bu planlama ile Türkiye’de ihtiyaç duyulan temel sanayi mallarını kamu girişimleri aracılığıyla üretmek temel hedef olmuş, plan hazırlandığında ise dış kaynak öngörülmeyerek plan özkaynaklarla yürütülmüştür.

DENGE VE İSTİKRAR

Ekonomi bilimine, kurallarına önem vermeyen uluslar sonlarını hep kendileri hazırlar. Bunun bilincinde olan Atatürk’ün ekonomi anlayışının en temel unsuru ekonomik denge ve istikrardır. Büyük önder Mustafa Kemal Atatürk yurdumuzun en kısa sürede kalkınabilmesi için istikrarlı ekonomi politikaları uygulayarak iç ve dış ekonomik dengeyi sürekli gözetmiş, karşılıksız para basma gibi kolaycı yollara asla müsaade etmemiş, denk bütçe politikasını uygulayarak enflasyonist politikaya izin vermemiştir. 15 yılda yoktan var ettiği Türkiye Cumhuriyeti’ni devletçilik politikasıyla dünyada en saygın ülke haline getirerek dünyanın 11. büyük ekonomisi yapmıştır.

PROF. DR. DURAN BÜLBÜL