1914 Eylülü’nde İngiltere Denizcilik Bakanı Winston Churchill, Çanakkale Boğazı’nın denizden zorlanarak geçilmesi projesini geliştirmişti. Churchill’in görüşüne göre, Çanakkale Boğazı donanma ile zorlanırsa Boğazları ve İstanbul’u ele geçirmek mümkün olabilecekti. Çanakkale Boğazı’nı geçme planı, İngiltere’nin Akdeniz Filosu Komutanı Amiral Carden tarafından hazırlandı ve 13 Ocak 1915’te İngiltere Savaş Konseyi tarafından onaylandı.

Müttefik Donanma Komutanı İngiliz Amirali Carden’di. Fransız filosunun başında ise Amiral Guepratte vardı. Müttefik Donanma’yı oluşturan güçler şunlardı: 14 savaş gemisi, 5 kruvazör,  16 muhrip, 1 uçak gemisi, 5 denizaltı ile 21 mayın tarama gemisinden oluşan İngiliz filosu ve 4 savaş gemisi, 6 muhrip, 1 uçak gemisi ile 2 denizaltıdan oluşan Fransız filosu. 

Müttefik Donanma Komutanı Amiral Carden, taarruz için 19 Şubat 1915 gününü seçmişti. Ancak 19 Şubat taarruzunda Müttefik Donanma hedefine ulaşamamış ve Osmanlı tabyaları tahrip edilememişti. Osmanlı tabyalarının susturulmasında ve mayınların toplanmasında başarısızlığa uğraması nedeniyle Carden, 16 Mart’ta görevinden ayrılmak zorunda kalmış ve 17 Mart’ta Carden’in yerine, Müttefik Donanma Komutanlığı’na  İngiliz Amiral De Robeck getirilmişti.

YENİLMEZ ARMADA VE SEYİT ONBAŞI

Queen Elizabeth gemisinde toplanan İngiliz Savaş Konseyi’nde, Çanakkale Boğazı’nı geçmek üzere son ve kesin taarruzun 18 Mart günü yapılması kararlaştırılmıştı. İngiliz-Fransız filosu, 18 Mart şafağında Amiral de Robeck’in emrinde üç grup halinde Çanakkale Boğazı’na yaklaşmaya başladı. Birinci grupta İngiliz gemileri Queen Elizabeth, Inflexible, Agamemnon, Lord Nelson; ikinci grupta Fransız gemileri Suffren, Bouvet, Charlemagne, Goulois ile İngiliz gemileri Triumph ve Prince George; üçüncü grupta ise yine İngiliz gemileri Ocean, Vengeance, Albion, Cornwallis, Irresistible, Conopus, Swiftsure ve Majestic  yer alacaktı.

Çanakkale Boğazı Müstahkem Mevki Komutanı Cevat (Çobanlı) Paşa, 18 Mart sabahı karargâhtan ayrılıp Kirte’deki birlikleri teftişe gitmiş ve ancak saat 16.30’da karargâha dönebilmişti. Bu nedenle, 18 Mart Boğaz Muharebesi’ni Kurmay Binbaşı Selahattin Adil Bey yönetmişti. Selahattin Adil Bey’in yanında Kurmay Kolağası Osman Zati ile Yüzbaşı Hamdi beyler bulunmaktaydı.

Rumeli Merkez Grubu (Mecidiye, Hamidiye, Namazgâh tabyaları), yoğun bir ateş altındaydı. Mecidiye Tabyası’nda iki ağır uzun menzilli top vardı. Bunlara ağır mermileri taşıyan dar demiryolları ile vagonlar tahrip olmuştu.

Bu toplara ağır mermileri taşımak büyük bir sorundu. Cephanecilerin cephanelikten kaldıraçla çıkardıkları 275 kiloluk bir mermi, cephaneliğin kapısında kaldıracın askısında öylece duruyordu.

Er Seyit, cephaneliğe yaklaştı ve cephanecilere asılı mermiyi sırtına vermelerini söyledi. Dev merminin sırtına yüklendiği Seyit, olağanüstü bir çabayla bunu kaldırmış ve can havliyle yürümüştü. Sırayla aynı ağırlıktaki iki mermiyi daha sırtlayan Seyit, mermileri topun asansörüne yetiştirmeyi başardı.

MAYIN HATTININ ETKİSİ

Fransız gemilerinden Gaulois ile Souffren yaralı durumda Boğaz’dan dışarı çıkarken, İngiliz savaş gemisi Irresistible da büyük bir patlama sonrası yan yatmıştı. Irresistible’a yardıma gelen Ocean savaş gemisi ise bir mayına çarparak ağır yara aldı. Her iki gemi de tamamen battı. Gaulois, Agamemnon ve Charlemagne’de ağır hasar varken Albion’da da orta hasar oluşmuştu.

Amiral de Robeck geri çekilme kararı aldı. 18 Mart günü mevcudunun üçte birini yitiren Müttefik Filo Boğaz’ı terk ederken, Osmanlı topçusu zaferini ilan ediyordu.

Dünyanın o günkü koşullarda en modern zırhlıları ile bol cephaneli ağır toplarına sahip olan İngilizler ile Fransızlar, savaş gücünün üçte birini kaybetmiş; Osmanlı topçularıysa sınırlı cephaneye sahip olmakla birlikte, Müttefik Filo’nun cehennemi ateşi karşısında kahramanca direnmesini bilmişti.

Çanakkale Deniz Savaşları sonucunda tarafların kayıpları şöyleydi: Osmanlı ile Almanların kayıpları 97 şehit ve yaralı, 6 top ve 1 tabya; İngilizler ile Fransızların kayıpları ise 800 ölü ve yaralı, batan 3, ağır hasara uğrayan 4 savaş gemisi ile bunlar üzerindeki 44 ağır top.

Nusrat isimli Osmanlı gemisinin 8 Mart 1915 sabahı düşman denetimi altındaki Erenköy Koyu’na döşediği mayın hatları, Çanakkale Deniz Savaşlarının kazanılmasında çok önemli bir rol oynamıştı. 

CHURCHİLL’İN YANILGISI

Çanakkale Deniz Harekâtı’nın baş mimarı Winston Churchill, düşmanı Osmanlı’yı küçük görmekteydi. Churchill’e göre Osmanlılar, azametli İngiliz donanmasını Boğaz sularında görünce şaşırıp korkuya kapılacaklar ve direnişten vazgeçeceklerdi. Ancak daha sonra Churchill, yanılgıya düştüğünü anlamıştı.

Churchill, Çanakkale Deniz Savaşlarını şöyle değerlendirmekteydi: “Osmanlılar, Çanakkale’yi zorlayan çağının en ileri tekniğine sahip güçlerin karşısına adeta bir kale gibi dikilmişlerdir.”

DOÇ. DR. HÜNER TUNCER