Hadımağası; Osmanlı padişahlarının hareminde bulunan ve haremden sorumlu olan, erkeklikleri yok edilmiş (hadım edilmiş) kişilerdi. Çocukları, akrabaları olmaması nedeniyle çok yalnızdılar.  Padişah ve sadrazamdan sonra üçüncü gelen devlet görevlisiydi. Ancak devletteki konumu, yaşamdaki yalnızlığına çare değildi. Siyaset biliminde “hadımağası yalnızlığı”, tercihleri, istekleri olan ama taraf olma lüksü olmayan kişiler için kullanılır.

Örneğin, anayasa değişmeden önce, cumhurbaşkanları, hadımağası yalnızlığı içindeydi. Cumhurbaşkanı olduktan sonra yansız olmaları, destekledikleri partileri öne çıkarmadan görevlerini yapmaları gerekiyordu. Yansızlıkları anayasa güvencesiyle de sağlanıyordu.

Devlet inanç yönünden de tüm inançlara eşit uzaklıkta olmalıdır. Halk; devletten inanç ve düşünce özgürlüğünün yolunun açık tutulmasının güvencesi olmasını bekler. Devlet; çeşitli kurumlarıyla tek bir inancın yanında yer alırsa, kamu vicdanı zarar görür. Aynı durum, devletin tüm kadrolarında görev alan kişiler için de geçerlidir. Halk, adalet görevini yürüten yargıçlardan, savcılardan yansız olmalarını bekler. Hadımağası yalnızlığı onlar için de geçerlidir. Kolluk kuvvetlerinin, görevlerini yaparken, yakınlık duydukları siyasi düşüncenin temsilcisi olarak değil, taraf gözetmeden halkın yanında olmaları herkesin beklentisidir. 

GERÇEKLİKTEN KOPMAK

Bir futbol kulübünün başkanı doğal olarak taraftır. Ancak tüm kulüpleri temsil eden Futbol Federasyonu Başkanı’nın kulüplerden birinin yanında olması, kulüplerin ve taraftarlarının beklentisi değildir. Beklenti, tüm kulüplere eşit uzaklıkta olmasıdır. Bir şehrin belediye başkanı, tüm hemşerilerine eşit uzaklıkta olmalıdır. O görev ona, hizmetlerini doğup büyüdüğü şehrin temsilcisi olarak yerine getirmesi için verilmemiştir. Öyle bir algı yaratacak söylem veya davranış içinde de olmamalıdır. Machiavelli; “Prens” adlı ünlü eserinde, bir yöneticinin nasıl olduğundan çok nasıl göründüğünün önemini vurgular. 

 Bu yazı, devlette görevli bir kişinin nasıl olması gerektiğine ilişkin iyimser ve kuramsal yaklaşımları içermektedir. Oysa gerçek hayatta karşılaşılan durumlar bunlarla örtüşmeyebilir. 

YAPAY BİR TABLO

Cumhurbaşkanı tarafsız olmayabilir, mensubu olduğu partinin düşüncelerini, aldığı yetkiyle halka kabul ettirmeye çalışabilir. Tüm inançlara saygılı ve eşit uzaklıkta olması gereken devlet, kurumlarıyla tek bir inancın sözcülüğüne soyunmuş olabilir. Adalet sistemi kuvvetler ayrılığından sapıp tek bir ideolojinin organı haline gelebilir. Kolluk görevlileri toplumda huzuru sağlamak görevinden sapıp, amirlerinin meşru olmayan emirlerini yerine getirmek zorunda kalabilir. Spor federasyonları siyasi mekanizmaların isteklerini yerine getiren holigan kimliğine bürünmüş olabilir. Belediye başkanları kendilerini doğdukları şehrin başkanı sanabilir ve ona göre yönetmeye kalkışabilir. 

Kısacası hadımağası yalnızlığı, yerini, türlü beklentileri olan taraftarların oluşturduğu sanal bir ilgi çemberine bırakmış olabilir. Önemli olan, hiçbir yöneticinin böyle bir tuzağa düşmemesi, yansızlığın verdiği yalnızlığı yeğlemesidir.

ABDULLAH KEHALE 

TARİHÇİ