Anayasa Mahkemesi, 23.09.2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 20.07.2022 tarih ve 2021/121 esas 2022/88 sayılı kararıyla, hükmün açıklanmasının geri bırakılması (hagb) kurumunu düzenleyen 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231. maddesinin 12. fıkrasında yer alan “Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararına itiraz edilebilir” düzenlemesini iptal etmiş, doğacak hukuksal boşluk gözetilerek bu konuda düzenleme yapmak üzere yasa koyucuya dokuz aylık süre tanımıştır. Anayasa Mahkemesi iptal kararını, kurumun uygulanmasının temel hak ve özgürlüklere müdahale ve hak ihlallerine yol açtığı, tanınan itiraz yasa yolunun etkili başvuru yolu ve adil yargılanma haklarını tam olarak sağlayamadığı gerekçesine dayandırmıştır.

İTİRAZ YASA YOLU

Hagb, suç kayıtlarının (sabıka) suç işleyenlerin gelecek yaşamları üzerindeki olumsuz etkilerini ortadan kaldırmak amacıyla öncelikle çocuk suçlular, daha sonra hafif suçlar ve yaşamında ilk defa suç işleyenler bakımından getirilmiş bir düzenlemedir. Yapılan yargılama sonunda sanığın suçlu bulunması ve yasada öngörülen koşulların (geçmiş suç kaydı bulunmaması, maddi zararın giderilmesi, iyi hal, sanığın kabulü) varlığı halinde hükmün açıklanması ertelenmekte, sanığa beş yıllık bir denetim süresi verilmekte, denetim süresi suç işlenmeden geçirilirse mahkûmiyet hükmünün ortadan kaldırılarak kamu davasının düşmesine, aksi durumda mahkûmiyet hükmünün açıklanmasına karar verilmektedir. Karara karşı itiraz yasa yolu öngörülmüştür.

Mevcut düzenlemede denetim süresi beş yıldır. Bu süre çok uzundur. Tekerrür ve hapis cezasının ertelenmesinde öngörülen üç yıllık süreler ile çocuklar için mevcut üç yıllık süreye paralel olarak buradaki beş yıllık sürenin üç yıla indirilmesi yerinde olacaktır. Bu yapılmazsa bir yıldan üç yıla kadar bir süre öngörülüp, denetim süresinin belirlenmesi mahkemenin takdirine bırakılabilir. 

Mevcut düzenlemeye göre kurumun uygulanması sanığın kabulüne bağlıdır. Sanıklar kurumun karmaşık yapısı ve sonuçlarını anlamakta zorlanmaktadır. O nedenle kurumun uygulanıp uygulanmaması sanık hakkında her türlü bireyselleştirmeyi yapmakla görevli mahkemenin takdirine bırakılmalıdır. 

Anayasa Mahkemesi bu kurum uygulamasında itiraza ilişkin düzenlemeyi, etkin bir yasa yolu olarak görmediğinden iptal etmiştir. İtiraz incelemesi, Yargıtay’ın farklı kararları olmakla birlikte, çoğunlukla kurumun uygulanma koşullarının varlığıyla sınırlı yapılmaktadır. Bu durumda adil yargılanma hakkının unsurlarına aykırılıkların giderilmesi o aşamada olanaklı olmamaktadır. 

Yapılacak yasa değişikliği ile hagb kararına karşı itiraz yasa yolu korunmakla birlikte, kurumun uygulanma koşulları yanında adil yargılanma hakkının unsurlarına aykırılıklar bakımından da itiraz merciince inceleme yapılabilme olanağı sağlanmalıdır. Böylece örneğin, sanığın savunması alınmadan, müdafi görevlendirmeden, savunmanın delilleri toplanmadan, silahların eşitliği sağlanmadan, susma hakkı hatırlatılmadan, yeterli gerekçe gösterilmeden verilen hagb kararlarındaki hukuka aykırılıkların itiraz yasa yoluyla giderilmesi olanağı sağlanacak, böylece itiraz yasa yolu hagb kurumu bakımından etkili bir başvuru yolu haline gelebilecektir.

DR. ENVER KUMBASAR

YARGIÇ / YARGIÇLAR SENDİKASI GENEL SEKRETERİ