Krizle mücadelede yanlış giden bir şeyler var - Prof. Dr. Nur Keyder
Olaylar Ve Görüşler
Son Köşe Yazıları

Krizle mücadelede yanlış giden bir şeyler var - Prof. Dr. Nur Keyder

30.01.2024 04:01
Güncellenme:
Takip Et:

Ekonomi bilimine ters düşen sayısız yanlış politikalar nedeniyle Türkiye, 2018’de küresel boyutta yatırım güvencesinin azalması ve güven ortamının zedelenmesi ile başlayan, pandemi sürecinde güçlenen krizde, en derin yara alan ülkelerden biri olmuştur. 

Haziran 2023’te rasyonel ekonomi politikasına dönüş sonrası, para politikasının gecikmeli etki gösterebilmesi nedeniyle, ancak şimdilerde olumlu bazı sonuçlar görülmeye başlanmıştır. Kredi risk priminde düşüş, Merkez Bankası’nın swap hariç net rezervlerinde eksi bölgede de olsa iyileşme, kur korumalı mevduatlarda gerileme, banka sermaye yeterlilik oranının yüksek düzeyi, cari açıkta iyileşme beklentisi, kredi derecelendirme kuruluşlarının Türkiye’nin notunu yükseltme eğilimi, olumlu gelişmelerden bazıları. Yüksek düzeyde seyreden bütçe açığı ve dış borç, borcu çevirmede yaşanan zorluk, yüksek faiz nedeniyle yatırım ve üretiminin durma noktasına gelmesi, Merkez Bankası’nın 2023 yılını devasa bir zarar ile kapatması ve bu nedenle Hazine’ye kâr transferi yapamayacak olması ise olumsuz gelişmelerden bazıları. 

Enflasyonla mücadelede enflasyonist beklentilerin kırılması şarttır. Bu da güven ortamının iyileşmesi ile mümkün olabilecektir. Ancak tam yurtiçinde ve yurtdışında güven ortamı ile ilgili müspet bir gelişme görüldüğünde, beklenmedik bir olay olumlu gidişatı olumsuza çevirebilmekte. Anayasa Mahkemesi ile Yargıtay arasında yaşanan kriz, Merkez Bankası başkanı ile ilgili söylentilerin piyasa üzerinde yarattığı olumsuz etki, bunlardan sadece birkaçı. 

DOĞRU HAREKET

Kur ile ilgili olarak çok farklı tahminler ileri sürülmekte. Sözü edilen rakamları nasıl elde ettiklerini merak ediyoruz. Haziran 2023’te rasyonel politikaya geçişe kadar arka kapı müdahaleleri ile baskı altında tutulan kur, yeni yönetimin müdahaleyi kesmesiyle birlikte dengeye doğru hareket etmeye başlamıştır. 

Kurdaki artışın “Türkiye’nin enflasyon oranı eksi yurtdışı enflasyon oranı” şeklinde hesaplanan “Göreceli Satın Alma Gücü Paritesi”ndeki artışın altında kalması TL’yi değerli kılacak, ihracatımız pahalı, ithalatımız ucuz duruma düşecektir. Dolayısıyla ticaret ve cari açığımız olumsuz etkilenecektir. Bu yüzden kurun “parite” paralelinde hareket ederek dengede kalması krizle mücadelede önemlidir. 

Dolar/altın fiyatı ile ilgili bazı abartılı açıklamalar halkı TL’den çıkıp bu varlıklara yönelmeye teşvik etmektedir. Somut nedenler olmadan bu tür iddialardan kaçınılmalıdır. 

Krizle mücadelede yapısal reformun özellikle üretim ayağı halen bir ivme kazanamamıştır. Aksine, üretim zincirinde aksamalar yaşanmaktadır. Kamu sektöründe israf devam etmektedir. Gelir dağılımındaki adaletsizlik gün geçtikçe artmaktadır. Bu adaletsizliği azaltmak için düşük maaşa yüksek, yüksek maaşa düşük oranda artış düşünülmelidir. 

TÜİK VERİLERİ

Piyasa denetimden yoksundur. Marketler, “maliyet artı belirlenmiş bir kâr marjı” şeklinde yapmaları gereken fiyatlamadan çok uzaklaşmıştır. Özellikle zincir marketlerde sıkı bir denetim ve caydırıcı cezalar ile bu tür haksız fiyatlama davranışının önüne geçmek mümkündür. 

Güven ortamını etkileyen önemli bir faktör de şeffaflıktır. Devlet topladığı vergilerin, yapılan bağışların nereye harcandığını kamuya açıklamak zorundadır. 

TÜFE, ÜFE gibi fiyat endeksleri, belirli bir sepetin farklı zamanlarda değerinin tespiti üzerine inşa edilir. TÜİK’in verilerinin gerçekçiliği tartışmalıdır. Yanlış veriler kullanılarak elde edilen bir enflasyon denklemi veya makro model, yanlış sonuçlar verecektir. 

GÜVEN ORTAMI

TÜİK’in bir hatası da “hissedilen enflasyon” ölçümü ile ilgili çalışmasıdır. İnsanlara sorulan sorulara verilen cevaplar tabii ki subjektif olacak, bahsettiğimiz “belirli sepet değerlendirmesi” gereksinimini karşılamayacaktır. Dolayısıyla bu şekilde elde edilen rakamın bilimsel bir değeri yoktur. TÜİK bu tür yollara başvuracağına, fiyat endekslerini/enflasyonu gerçekçi biçimde hesaplamaya odaklanmalıdır. 

Krizle mücadelede başarı; yürürlüğe konulan programın, yapısal boyutu güçlendirilerek, ciddiyetle uygulanmasına bağlıdır. Güven ortamını sarsacak olaylar engellenmeli, şeffaflığa özen gösterilmelidir. Ekonomi alanındaki olumsuz gelişmelerin yanında sosyal ve kültürel alanda yaşanan olumsuzlukların da üzerine gidilmesi gereği unutulmamalıdır.

Emekli ODTÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nur Keyder 

Yazarın Son Yazıları

Efsanevi bir dönemin sonu - Doç. Dr. Hüner Tuncer

10 Kasım 1938 tarihi, tarihte hiç kuşkusuz bir dönüm noktasıdır! Bu tarihle birlikte Türkiye’de efsanevî bir dönem sona ermiştir. Cumhuriyet’in kuruluşundan itibaren gözlerini her gün yeni bir masala, gerçekleşmesi olanaksız gibi görünen yeni bir düşe açan Türk ulusu, bundan böyle hiçbir şeyin eskisi gibi olamayacağının ayırdına varmaya başlayacaktır.

Devamını Oku
11.11.2025
57 yıllık bir ömür... - Mustafa Hüsnü Bozkurt

Okunan 4 bin, yazılan 10 kitap; el yazısı ile tutulmuş onlarca not defteri, sayısız söylev, makale, röportaj, ciltler dolusu emir, talimat, genelge, belge; Fransızca, Almanca, Rumca, Bulgarca, Arapça, Farsça dahil konuşulan 6 dil...

Devamını Oku
11.11.2025
Atatürk’ü anmak ve anlamak - Dr. Çiğdem Bayraktar Ör

Dün 10 Kasım’dı, benim gibi milyonların en büyük yası.

Devamını Oku
11.11.2025
Zamanın kuyusunda yankılanan ses - Abdullah Dörtlemez

Tarih, yalnızca geçmişin kaydı değildir; insanın kendini anlamaya çalıştığı derin bir aynadır. Her çağ, geçmişe farklı bir gözle bakar; bu bakış, çoğu zaman bir yankı gibidir.

Devamını Oku
08.11.2025
Adaletsizliği görmek* - Başar Yaltı

Adalete giden yol, adaletsizliğin görülmesiyle başlar.

Devamını Oku
07.11.2025
Emekliler ölsün mü? - Çetin Düzce

“Emekliler çok yaşadığı için kuruma yük oluyor ” yanlış okumadınız, bunu söyleyen Sosyal Güvenlik Kurumu-SGK Başkanı Raci Kaya.

Devamını Oku
06.11.2025
Çocuk işçiliğinin post-Fordist görünümleri - Özgür Hüseyin Akış

Çocuk işçiliği tartışmalarında belleğimizde canlanan imge, sanayi çağının fabrikalarında ya da tarım alanlarında çalışan çocuklardır.

Devamını Oku
06.11.2025
İstanbul’un su stratejisi - Bekir S. Kocazeybek

İstanbul kenti, 2025 yılı itibarıyla 16 milyon nüfusu ile 5 bin 313 kilometrekare (yüzde 60’ından fazlası Avrupa tarafında) yüzölçümü büyüklüğüne sahip bir şehirdir.

Devamını Oku
05.11.2025
Hukuka uymayan savcı ve yargıçlar... - Erol Ertuğrul

Hukuk fakültesi öğrencilik yıllarımda ceza yargılama hukuk sınavında Prof. Dr. Eralp Özgen, “Tutuklamanın zorunlu olduğu durumları yazınız” diye bir soru sormuştu.

Devamını Oku
05.11.2025
Emekçi babası Karaoğlan... - Şükrü Karaman

Emekçi babası, Türk siyasetinin “Karaoğlan”ı Bülent Ecevit 19 yıl önce, 5 Kasım 2006’da yaşamını yitirdi.

Devamını Oku
05.11.2025
Anayasayı ihlal suçu - Prof. Dr. Doğan Soyaslan

Toplumu özgür insanın ileri götüreceğini kabul eden siyasi rejim ve anayasalar, özgürlükleri korumak için devleti birbirini denetleyen üç temel güce bölmüşlerdir.

Devamını Oku
04.11.2025
Ulusun onurunun güvencesi - Azmi Kişnişci

Yaşı küçük ama kökleri derin Cumhuriyetimiz, Türk ulusunu insanlık ailesinin onurlu bir üyesi yapmayı amaçlar.

Devamını Oku
04.11.2025
Çok kutuplu küresel düzensizlik - Nejat Eslen

Donald Trump farklı bir ABD başkanı.

Devamını Oku
03.11.2025
Cumhuriyete kavramsal yaklaşım - Prof. Dr. Hakan Reyhan

Cumhuriyetin kavramsal içeriğinde birbirini tamamlayan unsurlar vardır.

Devamını Oku
03.11.2025
Bitkisel üretimde gerileme - Ülkü Sarıtaş

24 Ekim 2025 tarihli haberlerde yer alan bilgilere göre; Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından derlenen veriler doğrultusunda, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2025 yılı bitkisel üretim ikinci tahminini yayımladı.

Devamını Oku
01.11.2025
Demokrasi kültürü deyince... - Gülşen Karakadıoğlu

Günümüz insanları pek bilmezler; ülkemizde 1980’lerde düzen karşıtı gösteriler düzenleniyor; gençler, yetişkinler özgürlük ve demokratik bir yaşam için demokratik biçimde örgütleniyor, gösteriler düzenliyordu.

Devamını Oku
01.11.2025
Adaletin sınandığı yer - Hüseyin Özkahraman

Türkiye bir kez daha tarihin o kritik eşiğinde duruyor.

Devamını Oku
31.10.2025
Yeni casusluk kumpası - Doğan Erkan

Yeni bir düşman ceza hukuku ve Ergenekon operasyonu taklidi “casusluk” kumpası Merdan Yanardağ ve Tele1 üzerinden Ekrem İmamoğlu’nu kapsayacak şekilde kuruluyor.

Devamını Oku
30.10.2025
Cumhuriyet yıkılamaz - Mahmut Aslan

Cumhuriyet, Türkiye için yalnızca bir yönetim biçiminin adı değil, milletin iradesinin ta kendisi, eşit yurttaşlığın somutlaşmış hali ve özgür bir yaşamın sarsılmaz umududur.

Devamını Oku
29.10.2025
Cumhuriyetin temeli o kadar güçlü ki hiçbir baskı sarsamaz!

“Tarihimizde olduğu gibi demokrasi dışı yollara tenezzül ederek iktidarda kalmak isteyen hiçbir güç başarılı olamamıştır, bundan sonra da olamaz. Ülkemizi bu karanlıktan çıkaracak yegâne güç, milletimizin sarsılmaz iradesi ve Cumhuriyetimizin kuruluşundaki mutabakat ruhudur.”

Devamını Oku
29.10.2025
Ben Cumhuriyet çocuğuyum - Ayşe Yüksel

Cumhuriyetimizin 35’inci yılında, Cumhuriyet ebesi sayesinde dünyaya gözlerimi açmışım.

Devamını Oku
29.10.2025
Cumhuriyet ve demokrasi... - Nazan Moroğlu

Mustafa Kemal’in önderliğinde emperyalist güçlere karşı verilen tam bağımsızlık mücadelesinin zaferle sonuçlanmasının ardından, 102 yıl önce 29 Ekim’de kurulan Cumhuriyetimizin temeli ulusal egemenliğe dayandırılmış ve yapılan devrimlerle ümmetten ulusa, kuldan yurttaşa kararlı bir dönüşüm sağlanmıştır.

Devamını Oku
29.10.2025
Anadolu ihtilâli fikri - Yüksel Işık

Tarihi günün bir gün öncesidir; Çankaya’dadırlar. Sofra kurulur; herkes toplanır etrafına… Henüz başlanmıştır ki Mustafa Kemal söze girer; “Efendiler, yarın Cumhuriyeti ilan edeceğiz”.

Devamını Oku
28.10.2025
Cumhuriyet kimin öyküsüdür? - Abdullah Yüksel

Cumhuriyetin nasıl kurulduğunu hepimiz çok iyi biliyoruz ancak neden kurulduğu belki daha önemli bir soru.

Devamını Oku
28.10.2025
Devrim geriye işle(tile)mez! - Doç. Dr. İhsan Tayhani

Büyük Atatürk, başyapıtı Cumhuriyete yüklediği anlamı, derinlikli bir biçimde yukarıdaki özlü sözünde dile getirir.

Devamını Oku
28.10.2025
'Cumhuriyet sadece bir gazete değildir...'

“Cumhuriyet imecesi” kampanyasını kısıtlı imkânlarıma rağmen ilgiyle takip ediyorum.

Devamını Oku
27.10.2025
KKTC, bağımsız bir devlettir - Hikmet Sami Türk

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC), 19 Ekim 2025 günü seçmenlerin yüzde 64.82 oranında katılımıyla yapılan cumhurbaşkanlığı seçimi ile yeni bir döneme girdi.

Devamını Oku
25.10.2025
Zeytin saldırı altında - Çağatay Güler

Ülkemiz uzmanlarının değişmez bir kaderidir aynı doğruyu defalarca yazmak zorunda kalmak.

Devamını Oku
25.10.2025
Dış ticaret perspektifinden ‘Türkiye, Rusya, Çin’ - Ahmet Yılmaz

Bugünlerde dış politikada Çin ve Rusya ile ilişkiler yeniden gündemde.

Devamını Oku
24.10.2025
Demokrasimize bulaşan enfeksiyonlar - Ülgen Zeki Ok

Cumhuriyetimizin kuruluşunun 102. yıldönümü yaklaşırken demokrasimizin geldiği nokta, rahmetli Yargıtay Onursal Cumhuriyet Başsavcımız Sabih Kanadoğlu’nun 10 yıl önce bir tıbbi enfeksiyon hastalıkları kongresinde yaptığı “demokrasiye musallat olan enfeksiyonlar” konulu konuşmayı aklıma getirdi.

Devamını Oku
24.10.2025
Türkiye’de veteriner hekimliğin 183. yılı - Mücteba Binici

Ben bir Köy Enstitülü öğretmenin oğluyum.

Devamını Oku
23.10.2025
Bakanlıkların düşüşü - Ozan Zengin

Bakanlıklar, devlet teşkilatlanmasının merkezinde yer alan yapılardır.

Devamını Oku
23.10.2025
Askeri hastaneler açılmalıdır - Cihangir Dumanlı

AKP, iktidara gelir gelmez “askeri vesayeti ortadan kaldırmak” sloganı ile ulusal güvenliğimizin güvencesi olan Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) gücünü ve saygınlığını azaltıcı adımlar atmıştır.

Devamını Oku
22.10.2025
Sosyalist hareketin yönü üzerine - Doğan Sevimbike

Kemal Okuyan’ın soL’da yayımlanan “Sosyalist Hareket ve CHP’yi Desteklemek” başlıklı yazısı, sosyalist hareketin yönü üzerine önemli bir tartışma başlatıyor.

Devamını Oku
22.10.2025
Eğitimde son aşama akademik yozlaşma

Üniversite, inşa edilmiş akıl ve bilimdir.

Devamını Oku
21.10.2025
Kuraklık ve su yönetimi - Alparslan Güre

Özellikle küresel iklim değişiklikleri ile de ilgili olan kuraklık, var olan kaynakların günbegün azalarak kritik seviyelere inmesi ve buna bağlı yaşanan su kısıntılarıyla her geçen gün daha fazla hissediliyor.

Devamını Oku
21.10.2025
Gazze’ye yaşamsal destek: Su - Dursun Yıldız

İki yıldır süren İsrail soykırımı sonrasında hayatta kalan Gazzeliler için yeni bir yaşam mücadelesi başlıyor.

Devamını Oku
20.10.2025
TBMM’de Cumhuriyet karşıtı hareket! - Doğu Silahçıoğlu

Bir asrı geride bırakan Türkiye Cumhuriyeti, 1923’te kurulduğundan bu yana iki ayrı tehdit ve tehlikeyle karşı karşıya kaldı.

Devamını Oku
20.10.2025
AKP’nin cefası - Engin Ünsal

Divan edebiyatının önemli şairlerinden 1480 doğumlu Fuzuli bir şiirinde sevgilisine şöyle seslenmektedir “Beni candan usandırdı cefadan yar usanmaz mı” Şair sevgilisinin eziyetleri nedeni ile canından usanma aşamasına gelmiştir ama sevgilisi cefaya, eziyet etmeye usanmadan devam etmektedir.

Devamını Oku
18.10.2025
Sivil muhalefet ve itaatsizlik - Murat Molu

“Köle misin? O halde dost olamazsın.

Devamını Oku
18.10.2025