Atatürk’ün “En önemli, en esaslı nokta eğitim konusudur...  Eğitimdir ki, bir ulusu ya özgür, bağımsız, şanlı, yüksek bir toplum olarak yaşatır ya da bir ulusu köleliğe, yoksulluğa düşürür” düşüncesinden yola çıkan Mustafa Gazalcı, Cumhuriyet’in Eğitim Devrimi adlı kitabına şöyle başlar: 

“Türkiye Cumhuriyeti’ni kuranlar, eğitimi varlık-yokluk sorunu üzerine kurdular. O kadar ki Kurtuluş Savaşı’nın ortasında Polatlı’dan top sesleri duyulurken 15 Temmuz 1921 tarihinde Ankara’da ‘Maarif Kongresi’ni topladılar.” 

ODAĞINDA EĞİTİM

Ataol Behramoğlu’nun “...Tonguç’ların, M. Rauf İnan’ların, adaşı Mustafa Necati’lerin, daha yakın örnekleriyle Baykurt’ların, Başaran’ların, Makal, Apaydın, Akçam ya da Gültekin Gazioğlu, Talip Öztürk’lerin soyundan bir eğitim savaşımcısıdır...” (Cumhuriyet, 14 Aralık 2008) dediği Gazalcı, Gönen İlköğretmen Okulu ve Balıkesir Necatibey Eğitim Enstitüsü Edebiyat Bölümü mezunu bir öğretmen. 

Öğretmenliğinde TÖS, TÖB-DER, EĞİT-DER’de ve Barış Derneği’nde yöneticilikler, siyasetçi olarak CHP Denizli Milletvekilliği, SHP Genel Sekreter Yardımcılığı, CHP Parti Meclisi ve MYK üyeliği yaparken de yaşamının odağına “eğitim”i alan bir aydın.

Eğitim savaşçılığını kitaplarıyla da sürdürmekte:

Eğitim Işığı, Aydınlanma Sürecinde Sekiz Yıllık Eğitim, Aydınlık İçin Laik Eğitim, Bilimin Işığında Eğitimin Gücü, Pestalozzi’nin İzinde (Dr. Hüseyin Pekin’le), Kuşatılan Cumhuriyet Eğitimi...

Eğitime Dinci Çember, Paralı Eğitim Tuzağı, Kadrolaşma Kıskacında Eğitim adlı kitaplarıyla AKP dönemindeki eğitimimizin içler acısı durumunu gözler önüne serdi. 

GÜLÜMSEMEK, GÖNENMEK

Barış Zinciri, Siyaset Penceresinden, Güneşli Günler İçin, Öğretmenin Günlüğünden, Siyasetçinin Günlüğünden adlı kitaplarda anılarını aktardı. 

Küresel Kuşatmada Tütün Sarmalı, Aydınlık Yüzler ve Gezip Gördüklerim (Edebiyatist) adlı kitapları da olan,  2020 Eğitim-İş Fakir Baykurt Onur Ödülü’ne layık görülen Gazalcı’nın Çağdaş Eğitim Yolunda yapıtı için Muzaffer İlhan Erdost şunları yazdı:

“Kemal Atatürk, Öğretim Birliğiyle, yalnızca eğitim eşitliğinin temellerini atmamış, bağımsızlaşmanın, demokratikleşmenin ve uluslaşmanın da temellerini atmış. Bu temellerin temeli de yaşamı ve siyasal sistemi olduğu kadar, aklı da dinsel inancın köleliğinden kurtaran laiklik olmuş. Gazalcı, sesini yükseltmeden, büyüklenmeden oya işleyen kızların sabrına benzer sabrıyla, eğitim birliğinin yeni savaşımını veriyor. Ama şimdi daha çok aklı yadsıyan ve dinsel inancı tüm yaşama egemen kılarak, yalnızca insanın köleleşmesini değil ulusun köleleşmesinin de ortamını hazırlamakta olan gerici eğitime karşı savaşıyor. Ben de içimde sıcak bir gülümseme, göneniyorum.”

KÖY ENSTİTÜLERİ

Gönendirmeyi sürdüren Gazalcı, Köy Enstitüleri Sistemi’nde (Bilgi), Tonguç’un “İnsanoğlunun kazanacağı en büyük zafer, korkuyu yenmesiyle elde edeceği zaferdir” sözünün toprağa basması, efsaneleşmesi olan Köy Enstitülerini ve mezunlarını inceledi.

Gazalcı’nın “21. yüzyıla ulaşan bir eğitim ışığı”nın söndürülmesini anlattığı Köy Enstitülerinin Meclis Süreci (Bilgi) adlı yapıtının sunuşunda Pakize Türkoğlu şöyle yazdı: 

“Kitabın önemi, dünya çapında olan bu sistemi elden kaçırmamızda dönem TBMM’sinin sorumluluğunu ve yanlışını günümüze taşıyarak yeni kuşaklara sunmasıdır. Böylece yıllardır süren ‘Köy Enstitüleri niçin kapatıldı, kim kapattı, nasıl kapatıldı’ soruları da en doğru cevabı bulmuş olacak...”

21 Köy Enstitüsü’nde (Bilgi) Köy Enstitülülerle söyleşilerini sunarak bütünlüklü bir destan yaratıyor eğitim savaşçısı Mustafa Gazalcı.